Internationale rechtsspraak

Mensen kunnen zich ongestraft schuldig maken aan genocide, oorlogsmisdrijven, ‘verdwijningen’ en andere grove schendingen van de mensenrechten. Sommige landen kunnen of willen daders van deze schendingen niet vervolgen. Daarom is er een internationaal rechtssysteem nodig dat ervoor zorgt dat slachtoffers van ernstige misdrijven krijgen waar ze recht op hebben: gerechtigheid, waarheid en compensatie. Amnesty zet zich al twintig jaar lang in voor zo’n internationaal rechtssysteem.

Het probleem

Niet alle regeringen kunnen of willen zorgen voor gerechtigheid, waarheid en compensatie. Daarom moet de internationale gemeenschap soms inspringen via universele jurisdictie. Daarbij zijn bepaalde rechten over de hele wereld door rechterlijke uitspraken afdwingbaar.

Wereldwijd gaan plegers van grove schendingen van de mensenrechten in eigen land vrijuit. Dat leidt er weer toe dat mensenrechtenschenders niet geneigd zijn om hun gedrag aan te passen – ze komen er toch wel mee weg.

Geen gerechtigheid, waarheid en compensatie voor slachtoffers

Dat ernstige misdrijven onder het internationaal recht niet voor de rechter worden gebracht, heeft grote gevolgen voor de slachtoffers. Die hebben recht op:

• Gerechtigheid: staten moeten ervoor zorgen dat alle misdrijven worden onderzocht en de daders worden berecht in eerlijke rechtszaken.
• De waarheid: slachtoffers en hun familie en vrienden hebben het recht te weten wat er is gebeurd. Daarom moeten de autoriteiten hier onderzoek naar doen en de bevindingen openbaar maken.
• Compensatie: het leed van de slachtoffers moet zoveel mogelijk worden verzacht. Zij hebben materiële of psychische hulp nodig bij het opnieuw opbouwen van hun leven.

De oplossing: gerechtshoven

Het Internationaal Strafhof, gevestigd in Den Haag, is in 2003 met zijn werkzaamheden begonnen. Het hof onderzoekt en berecht misdrijven als nationale autoriteiten dat niet kunnen of willen. Het Strafhof vervolgt mensen die ervan verdacht worden verantwoordelijk te zijn voor genocide, misdrijven tegen de menselijkheid en ernstige oorlogsmisdrijven. Het gaat dan bijvoorbeeld om marteling, buitengerechtelijke executie en gedwongen verdwijning, mits die deel uitmaken van een ‘wijdverspreid of systematisch patroon’.

Wat doet Amnesty?

Onderzoek. Amnesty brengt rapporten uit over ernstige misdrijven onder het internationaal recht, om internationale gerechtshoven ertoe aan te zetten deze misdrijven te onderzoeken en de daders te vervolgen.

Lobby voor de berechting van oorlogsmisdadigers. Zo dringt Amnesty bij VN-lidstaten aan op doorverwijzing van misdrijven in Syrië naar het Internationaal Strafhof.

Vertegenwoordigers bij het Internationaal Strafhof die de rechtszaken op de voet volgen en aandringen op een effectief systeem van internationale rechtspraak om straffeloosheid te bestrijden.

Ontwikkelingen

Amnesty heeft eraan bijgedragen dat de afgelopen twintig jaar een internationaal rechtssysteem is geïnstalleerd. Er werd onder meer dit bereikt:

• Oprichting Internationaal Strafhof. Na een jarenlange campagne werd in 1998 een akkoord bereikt over een Internationaal Strafhof. In 2003 trad het in werking.
• Universele rechtspraak. Amnesty lobbyt voor locatie-onafhankelijke berechting: als iemand beschuldigd wordt van een misdrijf, moet hij of zij overal berecht kunnen worden, ongeacht waar het misdrijf heeft plaatsgevonden. Dit leidde bijvoorbeeld tot de berechting van Hissen Habré, de voormalige dictator van Tsjaad, die gevlucht was naar Senegal. Het Tsjaad-tribunaal veroordeelde hem in mei 2016 tot levenslange gevangenisstraf.
• Internationale rechtbanken. Amnesty riep op tot de oprichting van ad hoc internationale rechtbanken zoals het Cambodjatribunaal, het Joegoslaviëtribunaal, het Rwandatribunaal, het Speciaal Hof voor Sierra Leone en het Oost-Timortribunaal. Deze gerechtshoven veroordeelden vele tientallen oorlogsmisdadigers.

Amnesty’s oproep

Er mogen geen veilige toevluchtsoorden zijn voor oorlogsmisdadigers. Wie de meest afschuwelijke misdrijven pleegt, mag daar niet mee wegkomen. Daarom luidt Amnesty’s oproep:

• Alle landen moeten laten zien dat zij de internationale rechtspraak serieus nemen door volledig samen te werken met het Internationaal Strafhof.
• Intergouvernementele organisaties als de Verenigde Naties en regionale organisaties (zoals de Afrikaanse Unie en de Europese Unie) moeten samenwerken met het Internationaal Strafhof.
• Staten moeten iedereen die verdacht wordt van ernstige misdrijven volgens het internationaal recht, vervolgen, uitleveren aan een land dat hen berecht of overdragen aan een internationaal tribunaal.
• Slachtoffers of nabestaanden moeten compensatie krijgen.

Amnesty zet zich in voor een internationaal rechtssysteem

Steun ons werk. Word lid.