Internationale rechtspraak
Nog steeds kunnen mensen zich ongestraft schuldig maken aan genocide, oorlogsmisdrijven of misdrijven tegen de menselijkheid. Sommige landen kunnen of willen daders van deze misdrijven niet vervolgen. Daarom is er een internationaal rechtssysteem nodig dat ervoor zorgt dat slachtoffers van deze ernstige misdrijven krijgen waar ze recht op hebben: waarheid, gerechtigheid en compensatie. Amnesty zet zich in voor een krachtig internationaal rechtssysteem. Lees verder.
Waarom Den Haag? Veel internationale rechtbanken zijn in Den Haag gevestigd. Denk aan het Internationaal Strafhof, het Internationaal Gerechtshof en het voormalige Joegoslavië-tribunaal. Hoe kwamen die allemaal in die ene stad terecht? Dat begon eind 19e eeuw. Er waren toen veel spanningen tussen de Europese grootmachten. Het kleine Nederland bleef neutraal. Daarom was Den Haag de perfecte plek om in 1899 een vredesconferentie te organiseren. Dat beviel. Meer internationale conferenties volgden en internationale instellingen begonnen zich in Den Haag te vestigen, waaronder, na de Eerste Wereldoorlog, het Permanent Hof van Internationale Justitie, een voorganger van het huidige Internationaal Gerechtshof. Wel zo handig voor juristen, diplomaten, journalisten, lobbyisten en ngo’s als alles bij elkaar zit. Inmiddels werken in Den Haag duizenden mensen binnen meer dan 130 internationale organisaties, kenniscentra, hulporganisaties en bedrijven die zich bezighouden met vrede en veiligheid.
Internationale strafrechtspraak
Internationale strafrechtspraak is ingevoerd om een oplossing te bieden voor het feit dat plegers van de grootste oorlogsmisdrijven ongestraft hun gang konden gaan. Hoe komt het dat zij hiermee wegkwamen en waarom is dat een probleem?
Het probleem Geen waarheid, gerechtigheid en compensatie voor slachtoffers De oplossing: gerechtshoven Het Internationaal Strafhof, gevestigd in Den Haag, is in 2003 met zijn werkzaamheden begonnen. Het hof onderzoekt en berecht misdrijven als nationale autoriteiten dat niet kunnen of willen. Het Strafhof vervolgt mensen die ervan verdacht worden verantwoordelijk te zijn voor genocide, misdrijven tegen de menselijkheid en ernstige oorlogsmisdrijven. Het gaat dan bijvoorbeeld om marteling, buitengerechtelijke executie en gedwongen verdwijning, mits die deel uitmaken van een ‘wijdverspreid of systematisch patroon’. Lees meer over internationale gerechtshoven. De rol van Amnesty? Wat doet Amnesty? Ontwikkelingen Amnesty heeft eraan bijgedragen dat de afgelopen dertig jaar een internationaal strafrechtssysteem is geïnstalleerd voor schendingen van het humanitair recht. Er werd onder meer dit bereikt:
Lees ook over internationale gerechtshoven en wat bereikt internationale rechtspraak?
Internationale gerechtshoven
Welke internationale gerechtshoven buigen zich over schendingen van het internationaal humanitair recht? En met welke misdrijven houden zij zich bezig? Lees meer over het Internationaal Gerechtshof, Internationaal Strafhof en internationale tribunalen.
Internationaal Gerechtshof (ICJ)
Zuid-Afrika legde in december 2023 bijvoorbeeld een geschil met Israël over het genocideverdrag voor aan het Hof. Nederland en Canada daagden in juni 2023 Syrië voor het Hof vanwege schending van het VN-Verdrag tegen Foltering.
Internationaal Strafhof (ICC)
Er zijn momenteel (april 2025) 125 landen bij het hof aangesloten. Zij hebben het bij het Internationaal Strafhof behorende verdrag, het Statuut van Rome geratificeerd. Daarmee heeft het Hof rechtsmacht over personen die de nationaliteit hebben van één van deze staten of die hun (vermeende) misdrijven hebben begaan op het grondgebied van één van die staten.
Staten die het Statuut van Rome niet hebben geratificeerd zijn onder meer de Verenigde Staten, Rusland, Iran, Israël, China, Soedan en Zimbabwe. Toch kan het ICC rechtspreken over mensen uit deze landen als zij misdrijven onder de rechtsmacht van het ICC, met uitzondering van agressie, begaan in een land dat wel partij is bij het ICC. Óf als de VN-Veiligheidsraad een situatie doorverwijst naar het ICC.
Het ICC is onafhankelijk van de VN.
Internationale tribunalen
De VN-Veiligheidsraad richtte in de jaren negentig van de vorige eeuw tijdelijke strafrechtelijke tribunalen op voor de berechting van oorlogsmisdrijven, misdrijven tegen de menselijkheid en genocide in voormalig Joegoslavië en Rwanda. (De naoorlogse tribunalen van Neurenberg en Tokio dienden hiervoor als voorbeeld.) Ook sloot de VN enige jaren later overeenkomsten met Sierra Leone en Cambodja voor de oprichting van vergelijkbare tribunalen. De komst van het ICC heeft ervoor gezorgd dat het oprichten van dergelijke tribunalen meestal niet meer nodig is, behalve in uitzonderlijke situaties, bijvoorbeeld voor conflicten waarin het ICC geen rechtsmacht heeft.
Lees ook over wat bereikt internationale rechtspraak?
Wat is er bereikt?
De internationale rechtspraak is nog verre van perfect. Veel van de meest ernstige misdrijven blijven nog steeds onberecht. Toch is het belangrijk dat deze rechtspraak er is en heeft zij in de loop der jaren de nodige successen bereikt. Lees hier verder over het nut en de successen van de internationale gerechtshoven..
Wat heeft de internationale rechtspraak bereikt?
De internationale gerechtshoven die zich bezighouden met oorlogen kunnen weliswaar niet al het leed dat oorlogen veroorzaken voorkomen of goedmaken, of alle daders bestraffen. Ook duren de rechtszaken lang. Toch hebben deze gerechtshoven wel degelijk nut. Zij geven onafhankelijke erkenning aan (zeer) ernstige internationale misdrijven. Dat is van groot belang voor de slachtoffers. Internationale rechtspraak geeft het signaal dat daders worden aangepakt. Daardoor wordt erger voorkomen en krijgen slachtoffers gerechtigheid.
Arrestatiebevelen worden niet altijd nageleefd. Mongolië arresteerde in 2024 Poetin niet. In 2015 kon de van genocide verdachte Sudanese president Al-Bashir Zuid-Afrika veilig in- en uitreizen zonder te worden opgepakt. Als dat gebeurt, kunnen het ICC en andere landen daar weinig tegen doen, behalve er schande van te spreken. Desondanks hebben de arrestatiebevelen wel degelijk zin. Er zijn namelijk ook voorbeelden van door het ICC gezochte personen die wél werden gearresteerd en uitgeleverd. Verschillende politieke leiders en hoge militairen zijn berecht en tot lange gevangenisstraffen veroordeeld. Bovendien geeft een arrestatiebevel een belangrijk signaal af dat de wereld ziet dat een leider over de schreef gaat en werkt het beperkend voor leiders. Ze kunnen immers niet meer zomaar vrij gaan en staan waar ze willen.
Het ICC in cijfers (2003-2025)
- 60 arrestatiebevelen, waarvan:
- 21 uitleveringen
- 31 voortvluchtigen
- 7 mensen overleden
- 11 veroordelingen, 4 vrijspraken
Het ICC heeft sinds het in 2003 in werking trad zestig arrestatiebevelen uitgevaardigd. Dankzij de medewerking van staten zijn 21 mensen vastgehouden in het detentiecentrum van het ICC in Scheveningen en voor het Hof verschenen. 31 mensen zijn nog niet opgepakt. Zeven mensen overleden voordat zij waren overgedragen aan het Hof of veroordeeld.
De rechters van het ICC hebben tot nu toe (april 2025) elf mensen veroordeeld en vier mensen vrijgesproken.
Enkele voorbeelden
- 2012: Eerste veroordeling Internationaal Strafhof. De Congolese krijgsheer Thomas Lubanga kreeg 14 jaar celstraf voor het ronselen en inzetten van kindsoldaten in 2002 en 2003.
- Het Joegoslaviëtribunaal stelde genocide vast op Bosnische moslimmannen in Srebrenica (1995). Het veroordeelde veertien mensen, onder wie politiek leider Karadžić en legerleider Mladic.
- Twee machthebbers die tijdens hun presidentschap zijn aangeklaagd, zijn succesvol vervolgd: Slobodan Milošević door het Joegoslaviëtribunaal en de Liberiaanse president van Charles Taylor door het Sierra Leone-tribunaal. Milošević overleed in de gevangenis in Scheveningen voordat hij kon worden veroordeeld. Taylor trad onder internationale druk af en vluchtte naar Nigeria. Uiteindelijk leverde dat land hem uit en het Sierra Leone-tribunaal veroordeelde hem tot 50 jaar gevangenisstraf.
- 2021: Het Internationaal Strafhof veroordeelde in 2021 de Oegandese commandant van het Verzetsleger van de Heer Dominic Ongwen tot 25 jaar celstraf wegens onder meer moord, verkrachting, mishandeling, seksueel geweld en het ronselen van kindsoldaten.
- In 2024 veroordeelde het ICC de voormalige politiechef Al Hassan Ag Abdoul Aziz Ag Mohamed Ag Mahmoud uit Mali tot 10 jaar gevangenisstraf voor oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de menselijkheid.
- Op 11 maart 2025 droeg Filipijnse regering oud-president Duterte over aan het ICC. Het Internationaal Strafhof gaat hem berechten voor misdrijven tegen de menselijkheid. Tijdens Dutertes bewind werden in de Filipijnen tienduizenden drugsdealers en drugsverslaafden vermoord, omdat dit volgens hem nodig was voor zijn ‘oorlog tegen drugs’.
Delen
Deel deze pagina via social media, e-mail of website en vraag zo meer aandacht voor Amnesty’s werk.