Qatar: discriminatie van arbeidsmigranten

Sinds in 2010 bekend werd dat Qatar het Wereldkampioenschap Voetbal in 2022 mocht organiseren, is het aantal arbeidsmigranten er met een miljoen gestegen. Daardoor wonen er nu een kleine twee miljoen arbeidsmigranten, dat is 80 procent van de gehele bevolking. De meeste migranten werken in de bouw, in de dienstverlening of als huishoudelijke hulp.

De arbeidsmigranten wonen vaak onder slechte omstandigheden, worden slecht betaald en moeten soms maandenlang op hun loon wachten. Vrouwelijke arbeidsmigranten lopen ook nog het gevaar slachtoffer te worden van geweld en seksueel misbruik.

Uitbuiting door het kafala-systeem

Hoewel de Golfstaat een aantal belangrijke stappen heeft gezet tegen uitbuiting van arbeidsmigranten zijn er helaas nog veel voorbeelden van bedroevende arbeidsomstandigheden. In Qatar wordt het zogeheten kafala-systeem gehanteerd. Dit systeem vereist van buitenlandse arbeidskrachten dat zij een lokale sponsor hebben – de kafeel – die zorgt voor het visum en de verblijfsvergunning en toeziet op het verblijf. Dat geeft de werkgever veel macht.

Bij onenigheid over loon, huisvesting, arbeidsomstandigheden en andere werkgerelateerde zaken, kan de kafeel besluiten zich als sponsor terug te trekken. In dat geval vervallen alle wettelijke rechten van de arbeidsmigrant.

Arbeidsmigranten die van baan willen veranderen, hebben een certificaat van geen bezwaar van hun werkgever nodig. Vaak weigert de werkgever zo’n certificaat af te geven en worden de arbeiders gedwongen bij hun baas te blijven werken tot hun contract is afgelopen. Vertrekt de arbeidsmigrant zonder toestemming, dan kan hij gearresteerd en uitgezet worden.

Huishoudelijke hulpen

Uit onderzoek van Amnesty blijkt dat huishoudelijke hulpen – voor het merendeel vrouwen – vaak heel lange dagen maken, geen vrije dagen krijgen, sterk beperkt worden in hun bewegingsvrijheid en geregeld slachtoffer worden van fysiek en seksueel misbruik. In sommige gevallen is zelfs sprake van moderne slavernij. Omdat de werkgever vaak hun telefoon en paspoort inneemt, kunnen de huishoudelijke hulpen geen kant op. Ze hebben de toestemming van hun werkgever nodig als ze het land willen verlaten.

Kleine hervormingen zijn niet genoeg

Lange tijd konden arbeidsmigranten niet zonder toestemming van de werkgever Qatar verlaten. Die beperking is vervallen, maar geldt nog altijd voor huishoudelijke hulpen. De autoriteiten hebben in de loop der jaren kleine hervormingen doorgevoerd. In 2017 kwam er een wet die huishoudelijke hulpen enige bescherming biedt door het maximum aantal werkuren en vakantiedagen vast te leggen. Maar door problemen met de handhaving van de wet en door reisrestricties is het voor de vrouwen moeilijk om aan uitbuitende werkgevers te ontsnappen.

Ook is er een minimumloon ingesteld van 200 dollar per maand, wat overigens nog steeds weinig is. Bij onenigheid met de werkgever kan de arbeidsmigrant nu een klacht indienen bij een geschillencommissie. Maar deze commissie kan het werk niet aan, er zijn simpelweg te veel klachten. Ook introduceerde Qatar in 2018 een steun- en verzekeringsfonds om gederfde inkomsten van arbeiders te compenseren. Het fonds heeft echter geen geld.

Wat doet Amnesty?

Amnesty heeft de ontwikkeling gesteund van de ‘VN-richtlijnen voor mensenrechten ten behoeve van ondernemingen’. Die worden ook wel aangeduid als de ‘Ruggie Principles’, naar de opsteller John Ruggie. Die richtlijnen bevestigen vooral bestaande internationale normen: dwangarbeid, slavernij en uitbuiting van kinderen zijn verboden, werknemers moeten in veilige en gezonde omstandigheden werken, werknemers hebben recht op collectieve onderhandeling, werknemers hebben recht op eerlijke en rechtvaardige beloning, gevangenisarbeid mag alleen worden benut als ze in overeenstemming is met internationaal recht en kinderen onder de vijftien mogen alleen voor licht werk worden ingezet.

Amnesty roept gastlanden, organisatoren en sponsors van grote sportevenementen op om ervoor te zorgen dat de mensenrechten niet worden geschonden in de context van het evenement.

De autoriteiten van Qatar hebben nieuwe hervormingen aangekondigd om de rechten van arbeidsmigranten beter te beschermen. Het valt nog te bezien in hoeverre die werkelijk worden doorgevoerd.