Vier Nigeriaanse weduwen vs Shell
Vier Nigeriaanse weduwen, onder wie Esther Kiobel, daagden oliegigant Shell in 2017 voor de rechter in Nederland. De aanklacht: medeplichtigheid aan de executie van hun echtgenoten. Zij werden, samen met nog vijf anderen, in 1995 door hun eigen overheid opgehangen, omdat ze kritiek hadden op oliebedrijf Shell en de Nigeriaanse regering. De mannen, onder wie de bekende mensenrechtenactivist en schrijver Ken Saro Wiwa, worden de ‘Ogoni Nine’ genoemd. Op woensdag 23 maart doet de rechtbank in Den Haag uitspraak in de zaak die Esther Kiobel samen met drie andere weduwen aanspande tegen Shell.
De executie van de Ogoni 9
In de jaren negentig verzetten inwoners van Ogoniland zich tegen vervuiling als gevolg van Shells oliewinning. Zo ontstond MOSOP (Movement for the Survival of the Ogoni People), met Ken Saro Wiwa als leider. De MOSOP-protesten waren vreedzaam en geweldloos, maar de Nigeriaanse autoriteiten sloegen ze met bruut geweld neer, waarbij honderden doden vielen. In 1995 werden acht MOSOP-leden, onder wie de echtgenoten van Victoria Bera, Blessing Eawo and Charity Levula, door de Nigeriaanse overheid opgepakt. Ook de man van Esther, Barinem Kiobel, een hooggeplaatste ambtenaar in de Nigeriaanse overheid, werd gearresteerd. Hij was geen lid van MOSOP. Wel besprak hij zijn zorgen over de situatie in Ogoniland met zijn meerderen, en weigerde hij met de overheid samen te werken tegen Ken Saro Wiwa. De Ogoni 9 werden na een onrechtmatig showproces geëxecuteerd.
De rechtszaak
De vier weduwen die Shell in Nederland aanklaagden, stellen het oliebedrijf medeverantwoordelijk voor de executies. Amnesty International ondersteunt hun zaak en deed onderzoek naar de rol van Shell. Daaruit blijkt dat Shell de Nigeriaanse regering aanmoedigde om de anti-Shell-protesten in Ogoniland aan te pakken, terwijl duidelijk was dat dit kon leiden tot geweld door de overheid. Ook gaf Shell materiële steun aan het leger in de periode dat de overheid in Ogoniland mensen liet doden, martelen, verkrachten en dorpen liet platbranden. Het machtige bedrijf sprak zich bovendien niet uit tegen het geweld en de onrechtmatige arrestatie van de Ogoni 9.
Tot nu toe hebben de verantwoordelijken hun straf kunnen ontlopen. Shell ontkent betrokkenheid. Esther Kiobel probeerde Shell in de Verenigde Staten aan te klagen, maar na ruim tien jaar oordeelde het Amerikaanse Hooggerechtshof in 2013 dat het niet bevoegd is om de zaak te behandelen. Nu hoopt ze, samen met de andere Ogoni-weduwen in Nederland gerechtigheid te krijgen voor hun geëxecuteerde mannen en het Ogoni-volk.
Esther Kiobel’s geschiedenis met Shell
Shell ontdekt olie in Ogoniland in Nigeria. Esther Ita wordt zes jaar later geboren in het nabijgelegen Port Harcourt.
Schrijver Ken Saro-Wiwa en andere prominente Ogoni richten de Movement for the Survival of the Ogoni People (Beweging voor het Voortbestaan van het Ogoni-volk – MOSOP) op als protest tegen de olievervuiling. Gewapende politie dood tientallen mensen die tegen Shell demonstreren in het dorp Umuechem.
Esther, die inmiddels een cateringbedrijf heeft, trouwt met Barinem Kiobel, promovendus aan de Strathclyde Business School in Groot-Brittannië.
Januari
300 duizend Ogoni nemen deel aan een anti-Shell-demonstratie. Niet lang daarna trekt Shell zich terug uit Ogoniland, naar eigen zeggen om veiligheidsredenen.
April
Demonstraties tegen een Amerikaans bedrijf dat voor Shell een oliepijplijn aanlegt in Ogoniland.
Juni
Ken Saro-Wiwa wordt gearresteerd en aangeklaagd in verband met de MOSOP-campagne. Amnesty verklaart dat hij een gewetensgevangene is. Saro-Wiwa heeft gezondheidsklachten en komt een maand later op borgtocht vrij.
Juli
Het begin van een reeks aanvallen op Ogoni-dorpen. De overheid geeft andere gemeenschappen de schuld, maar een onafhankelijk onderzoek bevestigt later dat het leger erbij betrokken was.
Januari
De overheid richt een speciale legereenheid op onder leiding van majoor Paul Okuntimo, met als doel om de MOSOP de kop in te drukken. Esthers man doctor Barinem Kiobel krijgt een hoge positie bij de overheid van de deelstaat River State.
Mei
Vier Ogoni-chiefs worden vermoord. De regering geeft de MOSOP de schuld en arresteert 15 mensen, onder wie Ken Saro-Wiwa en Barinem Kiobel. Amnesty organiseert spoedacties voor hun vrijlating en verklaart dat ze gewetensgevangenen zijn.
Februari
Als ze haar man in de gevangenis bezoekt, wordt Esther aangevallen door Paul Okuntimo, die inmiddels kolonel is en de militaire commandant van de gevangenis. Ze wordt twee weken vastgezet. Twee getuigen zeggen dat de overheid hun smeergeld heeft aangeboden, en zelfs een baan bij Shell, als ze een belastende verklaring over de beschuldigden willen afgeven. Shell ontkent iedere betrokkenheid.
Oktober
In een schaamteloos oneerlijk proces worden Ken Saro-Wiwa, Barinem Kiobel en zeven anderen op 30 oktober schuldig bevonden en veroordeeld tot de doodstraf. Dit lokt wereldwijde protesten uit.
November
De negen veroordeelde mannen worden op 10 november opgehangen in Port Harcourt. Hun lichamen worden in een anoniem graf gegooid. Amnesty veroordeelt de executies. Esthers strijd voor gerechtigheid begint.
Omdat ze vreest voor haar leven, vlucht Esther naar Benin. In 1998 helpt Amnesty haar met haar asielaanvraag in de VS.
Vastbesloten om Shell verantwoordelijkheid te laten nemen voor zijn rol bij de dood van haar man, daagt Esther het bedrijf in de VS voor de rechter
Het Hooggerechtshof oordeelt dat de VS niet bevoegd is om de zaak te behandelen. Esthers hoop om in de rechtbank tegen Shell te getuigen wordt in de bodem geslagen.
Esther daagt Shell in Nederland voor de rechter. Na 22 jaar strijd is het mogelijk haar laatste kans op gerechtigheid.
Shell’s belang in Nigeria
$220 - $240 mln
winst
Shells jaarlijkse winst uit olieproductie in Nigeria in de jaren '90
1.000.000
vaten ruwe olie
Shells dagelijkse productie van ruwe olie, de helft van Nigeria's totale productie
20%
van Shells olie- en gasvoorraden
In 1996 bevond zich 20% van alle natuurlijke olie- en gasvoorraden van Shell in Nigeria
´Ik voel nog steeds de pijn in mijn hart, omdat mijn man werd vermoord, en ik wil gerechtigheid voor hem en mijn volk.´
(Esther Kiobel, 2016)
Amnesty Rapport: In the Dock
Amnesty deed onderzoek naar de rol van Shell in het oneerlijke proces en de executie van de Ogoni Nine. Lees hier het hele rapport.
