Drie jaar lang voerden we actie voor een betere wet tegen verkrachting. Tegelijkertijd streden we voor een betere aanpak tegen seksueel geweld op hogescholen en universiteiten. Met succes! Want eindelijk komt er een wet waarin gelijkwaardigheid en vrijwilligheid bij seks centraal staan. Zonder wederzijdse instemming is er sprake van verkrachting. Ook tekenden inmiddels een flink aantal hoger onderwijsinstellingen ons manifest voor het tegengaan van seksueel geweld in de studentengemeenschap. Dit succes behaalden we samen met honderden activisten door het hele land en met een actiegroep van vrouwen die seksueel geweld hebben meegemaakt. We nemen je mee naar een paar belangrijke momenten in de campagne.
– Myrthe, slachtoffer van seksueel geweld en activist die zich jarenlang actief heeft ingezet voor de nieuwe wet tegen seksueel geweld.
Op 8 maart 2020, Internationale Vrouwendag, trappen we de LetsTalkAboutYes campagne officieel af. Het lopen van de Women’s March (nu bekend als de Feminist March) die dag is een krachtige start in onze strijd voor een wereld waarin seks met wederzijdse instemming (consent) de norm is. Vanaf dat moment gaan activisten in het hele land aan de slag om het over consent te hebben, en lopen we elk jaar weer mee met de Women’s March.
Er bestaat nog geen groep van ervaringsdeskundigen die samen actievoert, pleit voor verandering en gesprekspartner is voor professionals en autoriteiten. Daarom brengen we een actiegroep bij elkaar van vrouwen die seksueel geweld hebben meegemaakt. Zij zijn zo dapper om hun verhaal te delen in de media, en gaan in gesprek met ministers en Kamerleden. Ze benadrukken wat het belang is van aanpassing van de wet en geven advies voor de verbetering van hulpverlening en bejegening van slachtoffers. De actiegroep maakt grote indruk met hun persoonlijke verhalen. Er wordt naar hen geluisterd en hun inbreng zien we verwerkt in de toelichting bij het wetsvoorstel.
In 2021 nemen twee leden van de actiegroep samen met ons zelfs deel aan de rondetafel in de Tweede Kamer.
– Sandra, moeder van een slachtoffer van verkrachting, en activist die zich jarenlang actief heeft ingezet voor de nieuwe wet tegen seksueel geweld.
I&O Research onderzoekt in opdracht van Amnesty International hoe Nederlanders aankijken tegen verkrachting en wetgeving hierover. Eén op de vijf vrouwen geeft aan te hebben meegemaakt dat iemand haar lichaam ongewenst binnendrong. Van alle mannen zegt 3 procent dit te hebben meegemaakt. 76 procent van de ondervraagden vindt dat penetratie zonder instemming verkrachting is, ook al is dwang of geweld niet aan te tonen. En 90 procent vindt dat er ook sprake is van verkrachting als het slachtoffer ‘bevriest’ of onder invloed is. Het is duidelijk, Nederland vindt dat seks zonder instemming verkrachting is, en zo moet het ook in de wet staan!
Sinds de start van de campagne in maart hebben zich door het hele land groepen activisten gevormd. In juli 2020 is de eerste nationale actieweek, waarin activisten de campagne onder de aandacht brengen. Er volgen daarna nog veel meer acties. Op creatieve wijze brengen de activisten een zwaar onderwerp onder de aandacht: zo wordt er gestoepkrijt voor de deur van de universiteit, panelgesprekken georganiseerd, met studenten gepraat over consent en samen kunst gemaakt.
Tegelijkertijd start de landelijke kaartenactie, gericht aan toenmalig minister van Justitie Ferdinand Grapperhaus. In zijn wetsvoorstel stelt hij namelijk eerst voor om een nieuw delict te introduceren: ‘seks tegen de wil’. De definitie van verkrachting blijft hetzelfde. Maar: seks tegen de wil ís geen seks, dat is óók verkrachting. Veel mensen zijn het met ons eens: Grapperhaus ontvangt meer dan 50.000 protestkaartjes.
Onze boodschap komt aan (en de 50.000 kaartjes ook). De minister luistert gelukkig naar de activisten en slachtoffers en past het voorstel aan. We hebben het hier wel nog steeds over een voorstel, dus dat is genoeg reden om door te gaan met actievoeren.
– Legien, ex-slachtoffer van verkrachting, MeToo-coach en activist die zich jarenlang actief heeft ingezet voor de nieuwe wet tegen seksueel geweld.
Het is hard nodig dat hoger onderwijsinstellingen actie ondernemen tegen seksueel geweld. Uit onderzoek van I&O Research in opdracht van ons blijkt namelijk dat 11 procent van de vrouwelijke studenten en 1 procent van de mannen tijdens de studie seksuele penetratie zonder instemming heeft meegemaakt. De meeste studenten weten niet bij wie op de onderwijsinstelling ze kunnen aankloppen voor hulp. Samen met studenten stellen we daarom een manifest op waarmee instellingen zich eraan committeren een veilige omgeving te creëren voor hun studenten en medewerkers. De activisten lobbyen zelf bij het College van Bestuur van hun onderwijsinstelling voor een handtekening op het manifest. Met succes. In augustus 2021 ondertekent de Vrije Universiteit Amsterdam als eerste het manifest. Er volgen er nog meer dan twintig.
De BOOS-uitzending over misstanden bij het tv-programma The Voice trekt ruim 10.000.000(!) kijkers. Het hele land is verontwaardigd over vermeend seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dit zorgt voor landelijke aandacht voor het thema seksueel geweld en een demonstratie op 29 januari op het Museumplein in Amsterdam. Het lijkt erop dat we de tijdgeest mee hebben, maar als we een paar weken later op 5 maart weer meelopen met de Women’s March is er nog steeds geen zicht op een nieuwe wet tegen seksueel geweld. Ondertussen voeren onze activisten in het land onvermoeibaar actie op hun hoger onderwijsinstelling om het manifest tegen seksueel geweld te laten ondertekenen.
Inmiddels is er een nieuw kabinet. De actiegroep spreekt met de nieuwe minister van Justitie en Veiligheid, Dilan Yeşilgöz-Zegerius en verschillende Tweede Kamerleden.
Op 28 juni 2023 vindt het langverwachte debat plaats over de Wet seksuele misdrijven. Wij zijn er vooraf bij met de leden van de actiegroep om nogmaals het gesprek te voeren met de Kamerleden en de minister. We roepen op het wetsvoorstel aan te nemen en zo snel mogelijk in de praktijk te brengen. Tientallen activisten van de Lets Talk About Yes-campagne volgen het debat op de tribune.
Op 4 juli is het dan eindelijk zover: de Tweede Kamer neemt het wetsvoorstel aan! Vanaf nu hebben de instanties 9 maanden de tijd om het voorstel te implementeren.
Dankzij de keiharde inzet van de activisten kunnen we nu dit enorme succes vieren, maar het werk is nog niet klaar. Nu moet de Eerste Kamer het wetsvoorstel nog goedkeuren. Ook is er op het gebied van het voorkomen van seksueel geweld nog veel te winnen: er moet meer voorlichting komen en slachtoffers moeten beter geholpen worden.
Op 19 maart 2024 debatteerde de Eerste Kamer met demissionair minister Yeşilgöz over de Wet seksuele misdrijven. De Eerste Kamer heeft aan het einde van de dag de wet bijna unaniem aangenomen. Een historisch moment!
Leden van de Actiegroep overhandigden tijdens de pauze een pamflet aan de leden van de Eerste Kamer om de noodzaak en urgentie van de wet nogmaals te benadrukken. Zowel leden van de Actiegroep als tientallen activisten van de Let’s Talk About YES-campagne volgden het debat en de stemming vanaf de publieke tribune. Sinds de Tweede Kamer het wetsvoorstel op 4 juli 2023 heeft aangenomen, wordt er al hard gewerkt aan het implementeren van de wet. Nu de goedkeuring van de Eerste Kamer binnen is, gaat de wet per 1 juli 2024 in.
Eindelijk komt consent in Nederland centraal te staan in de wet. Maar met alleen een nieuwe wet zijn we er nog niet. Het is heel belangrijk dat iedereen zich bewust wordt van het belang van consent. Dus blijf het delen: alleen een Ja is Ja!
Heel veel dank aan alle activisten binnen onze campagne #Let’sTalkAboutYES
Portretten van de vrouwen: © Jouk Oosterhof, 8 maart: © Anne Harbers, april 2020: © Phil Nijhuis, 29 juni: © Tosacanabanana.com, juli 2020: © Amnesty International, 5 november 2020 © Piet van den Blanken, voorjaar 2021: © Amnesty International, eind 2022 / begin 2023 © Anastasiia Maksymova, juni/juli 2023: © Amnesty International