Wat is het probleem?
Sinds Mohammad bin Salman tot kroonprins van Saudi-Arabië werd benoemd, werden er diverse wetswijzigingen doorgevoerd, waardoor vrouwen meer rechten kregen in het ultraconservatieve land. Maar verder blijft de mensenrechtensituatie er onverminderd slecht.
In juni 2017 benoemde koning Salman de nieuwe kroonprins en potentiële opvolger. Kroonprins Mohammad bin Salman presenteert zich graag als hervormer. En er verandert ook daadwerkelijk iets in het aartsconservatieve koninkrijk. Zo mogen vrouwen vanaf 24 juni 2018 autorijden en kondigde de autoriteiten in augustus 2019 aan dat het hervormingen gaat doorvoeren in de wettelijke positie van vrouwen. Vrouwen mogen voortaan een paspoort aanvragen, wat het mogelijk maakt om te reizen zonder mannelijke voogd. Ze krijgen onder meer ook het recht om aangifte te doen van geboortes en overlijden en huwelijke en scheidingen te registreren. Amnesty zei in een reactie dat de voorgenomen wetswijzigingen een belangrijke, zij het veel te late stap zijn.
Tegelijkertijd leggen de autoriteiten iedereen het zwijgen op die vraagtekens durft te zetten bij het beleid van de kroonprins. Zo werden in mei en augustus 2018 minstens tien mensenrechtenverdedigers vastgezet, onder wie de prominente activist Mohammed al-Bajadi en enkele vrouwenrechtenactivisten, onder wie Loujain al-Hathloul. Ze kwam op 10 februari 2021 vrij. De wrange ironie wil dat de laatsten onder meer betrokken waren bij de campagne voor het recht voor vrouwen om te mogen autorijden. Volgens de Saudische staatsmedia zouden ze de nationale stabiliteit willen ondermijnen. Een aantal vrouwen werd in november en december 2020 veroordeeld tot 5 jaar gevangenisstraf.
Vision 2030
Eind april 2016 maakte Bin Salman zijn toekomstplannen voor Saudi-Arabië bekend. Hij wil de economie hervormen, zodat het land minder afhankelijk is van de olie-inkomsten en aantrekkelijker wordt voor buitenlandse investeerders. Zijn Vision 2030 heeft ook een sociaal-culturele kant. De regering wil de kwaliteit van het leven en de kansen voor jonge mannen en vrouwen verhogen.
Mensenrechten ontbreken echter in Bin Salmans visie. Daarom publiceerde een groep Saudische activisten voorafgaand aan de G20-top, die in november 2020 in Saudi-Arabië plaatsvond, hun People’s Vision for Reform. Daarin noemen zij dertien mensenrechtenonderwerpen waarop de autoriteiten volgens hen actie moeten ondernemen. Een van de initiatiefnemers, Abdullah Alaoudh, noemt het document ‘het hoofdstuk dat volgens ons in Vision 2030 ontbreekt.’
De People’s Vision roept onder meer op tot het vrijlaten van alle gewetensgevangenen, het respecteren van de rechten van vrouwen en van migranten, afschaffing van de doodstraf en beëindiging van schendingen van het internationaal recht in Jemen.
PR-machine
De pr-machine draait op volle toeren om het slechte imago van Saudi-Arabië op mensenrechtengebied op te poetsen. Het land wil een beter imago te creëren om daarmee buitenlandse investeerders te trekken. De Saudische autoriteiten gebruiken grote sportevenementen graag om de aandacht af te leiden van mensenrechtenschendingen en de internationale reputatie te verbeteren. Dit noemen we sportswashing. Zo vindt in december 2021 de Formule-1 Grand Prix plaats in Saudi-Arabië en host het land sinds een aantal jaar de Dakar-rally. De aankoop van de Britse voetbalclub Newcastle United door een Saudisch investeringsfonds ging uiteindelijk niet door na kritiek van verschillende mensenrechtenorganisaties, waaronder Amnesty. Amnesty moedigt sporters die aan deze evenementen deelnemen aan om zich te laten informeren over de mensenrechtensituatie in het land en om bereid te zijn zich hierover uit te spreken.
