Een jongen bekijkt de schade na een mortieraanval op de Jemenitische stad Taiz in februari 2016. Alle partijen in het conflict, waaronder een door Saudi-Arabië geleide coalitie, hebben zich schuldig gemaakt aan ernstige schendingen van internationale humanitaire wetten.

Oorlogsmisdrijven in Jemen

In Jemen brak in 2015 een burgeroorlog uit. De Jemenitische overheid, gesteund door een door Saudi-Arabië geleide coalitie, strijdt tegen de sjiitische Houthi-rebellen en diverse extremistische partijen. De Houthi’s streven naar meer autonomie in het noorden van Jemen, waar ze lang de macht hadden.

Alle partijen schenden schaamteloos het internationale recht. Volgens schattingen van de Verenigde Naties zijn meer dan 230 duizend burgers, onder wie kinderen, om het leven gekomen als gevolg van het moedwillig bombarderen van ziekenhuizen, scholen en huizen. Volgens de VN raakten meer dan 3 miljoen mensen ontheemd. Het is een enorme humanitaire crisis. In februari 2021 publiceerden de Verenigde Naties een rapport waarin de vrees wordt uitgesproken dat dat jaar in Jemen meer dan 400.000 kinderen jonger dan 5 jaar zullen sterven aan ondervoeding. Bovendien is volgens de VN zo’n 80 procent van de 30 miljoen inwoners afhankelijk van hulp om te overleven.

Lucratieve wapenovereenkomsten

Landen als de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk bleven ondanks de verschrikkingen lucratieve wapenovereenkomsten sluiten met de Saudi’s. De situatie verergerde door de toevloed van wapens uit de Verenigde Arabische Emiraten. Amnesty’s onderzoek When arms go astray: Yemen’s deadly new threat of arms diversion to militias uit begin 2019 toonde aan dat de VAE voor miljarden aan wapens ontvingen uit onder meer westerse landen, en die doorsluisden naar milities die in Jemen aan de kant van Saudi-Arabië meevechten.

Anders dan zijn voorgangers Trump en Obama liet de Amerikaanse president Biden bij zijn aantreden weten dat hij aan de oorlog een einde wil maken. Sindsdien zijn er echter weinig stappen ondernomen.

Wapenstilstand afgewezen

In 2019 trokken de Emiraten zich terug uit de door de Saudi’s geleide coalitie. In maart 2021 stelde Saudi-Arabië een wapenstilstand voor, maar dat werd afgewezen. De Houthi’s hebben in het midden en gas- en olierijke noorden van het land terrein gewonnen. Als het hun lukt de noordelijke provincie Marib in hun macht te krijgen, heeft de door de Saudi’s gesteunde regering-Hadi feitelijk geen voet meer om op te staan. De stad Marib is een van de laatste plaatsen waar de erkende regering nog standhoudt. Om die reden vluchtten miljoenen Jemenieten daar heen. Door het recente geweld zijn ze ook daar niet meer veilig.

In het zuiden streven opstandelingen met steun van de Emiraten naar afscheiding. Bovendien zijn ook Al-Qaida en Islamitische Staat in Jemen actief.

Een beschadigd gebouw in Sada (maart 2009). — Verwoeste gebouwen langs de hoofdstraat van de Jemenitische stad Sa’dah als gevolg van honderden luchtaanvallen van een door Saudi-Arabië geleide coalitie. Amnesty heeft geen bewijs gevonden dat de gebouwen militaire doeleinden waren.

Saudi-Arabië komt ermee weg

Bondgenoten van Saudi-Arabië laten economische belangen en veiligheid prevaleren boven mensenrechten. Ze weigeren de autoriteiten publiekelijk te bekritiseren, waarmee ze hun een vrijbrief geven om te doen wat ze willen. Ze steunen Saudi-Arabië ook schaamteloos in naam van de zogenaamde ‘oorlog tegen terrorisme’. De regeringen van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten leverden de door Saudi-Arabië geleide coalitie die vecht in Jemen wapens, logistieke steun en inlichtingen. Ook Iran stuurt wapens, maar dan naar de Houthi’s. De Amerikaanse president Biden heeft aangekondigd de wapenleveranties grotendeels te staken, maar het Verenigd Koninkrijk gaat daar mee door.

Onderzoeksmechanisme gefrustreerd

Na jarenlange lobby van Amnesty en andere mensenrechtenorganisaties nam de mensenrechtenraad van de Verenigde Naties in september 2017 een resolutie aan waarmee een commissie (de ‘Group of Eminent Experts’) werd opgericht om misdrijven door alle partijen in het Jemenitische conflict te onderzoeken. Nederland speelde een belangrijke rol in de totstandkoming van deze resolutie. In oktober 2021 kwam onder grote druk van Saudi-Arabië, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten een einde aan dit internationaal onderzoeksmechanisme, doordat er niet genoeg stemmen in de mensenrechtenraad waren om het mandaat van de commissie te verlengen. Hiermee werd in feite het groene licht gegeven aan alle partijen in het conflict om door te gaan met de flagrante schendingen, die de levens van miljoenen Jemenieten al jarenlang tot een hel maken.