Demonstratiewetten

De demonstratiewetten in Rusland zijn sinds een aantal jaar flink aangescherpt. Voor iedere demonstratie met meer dan één persoon moet er een vergunning zijn en iedere demonstratie kan verboden worden, ook vreedzame.

Sinds:

2014

‘Vrijheid om te demonstreren’

Hoewel Rusland volgens artikel 31 van de grondwet vrijheid om te demonstreren kent, ziet de praktijk er anders uit. Voor iedere demonstratie met meer dan één persoon moet er een vergunning zijn, en die krijg je niet zomaar. Alle samenkomsten (waaronder demonstraties) moeten vooraf gemeld worden bij de autoriteiten. Een demonstratie mag alleen legaal doorgaan met goedkeuring van de autoriteiten. Autoriteiten kunnen zo iedere demonstratie verbieden als ze dat willen. Vóór het aanscherpen van de demonstratieregels kon dat alleen wanneer de openbare veiligheid in het geding was. Maar zelfs vreedzame eenpersoonsdemonstraties kunnen tot gevangenisstraf leiden. Zo is er de ‘anti-protestwet’, artikel 212.1 van het Wetboek van Strafrecht. Deze wet legt een gevangenisstraf van maximaal 5 jaar op aan overtreders die de demonstratieregels binnen 180 dagen meer dan tweemaal overtreden.

Ildar Dadin

Ildar Dadin was de eerste Russische burger die op basis van deze wet werd veroordeeld nadat hij meerdere boetes kreeg voor eenpersoonsdemonstraties. Na anderhalf jaar in een strafkamp herzag het Constitutioneel Hof deze beslissing en kwam Dadin vrij. Ondanks deze uitspraak werd artikel 212.1 (ook wel ‘Dadins wet’ genoemd) opnieuw gebruikt tegen politieke tegenstanders, zoals Konstantin Kotov en Yulia Galiamina.

Tot welke problemen leidt de wetgeving?

• Er is sprake van willekeur. Kritische stemmen krijgen vaak geen toestemming voor een demonstratie. En als ze al toestemming krijgen, dan wijzen autoriteiten vaak een locatie ver buiten het stadscentrum toe. Sympathisanten van het Kremlin hebben doorgaans geen problemen om toestemming voor een demonstratie te krijgen. Gevolg is dat kritische demonstranten vaak genoodzaakt zijn om illegale demonstraties te organiseren. Met een grotere kans op straffen tot gevolg.
• Er zijn oneindig veel overtredingen mogelijk van de demonstratiewet, en de lijst groeit alleen maar. Zo kan het zijn je T-shirt dragen niet naar de smaak is van de dienstdoende agent. Of je draagt een boodschap uit waar de autoriteiten niet op zitten te wachten – denk aan kritiek op de annexatie van de Krim. Dat kan dan gezien worden als ‘extremistisch taalgebruik’. Ook hier is sprake van willekeur. Autoriteiten zijn veel strenger op kritische stemmen dan op sympathisanten van de autoriteiten.
• De autoriteiten passen de meldingsplicht voor samenkomsten ook toe op éénpersoonsdemonstraties. En dat terwijl dit nu juist geen samenkomsten zijn.

Konstantin Kotov

Konstantin Kotov is een activist uit Moskou. Hij deed vaak mee aan demonstraties om aandacht te vragen voor onterecht opgesloten politieke activisten. In 2019 werd hij zelf veroordeeld voor herhaaldelijke overtredingen van de demonstratiewet. Hij kreeg een gevangenisstraf van 4 jaar opgelegd. Dat is later teruggebracht tot 1,5 jaar strafkamp. Kotov kwam op 16 december 2020 vrij.