Tijdlijn
In de aanloop naar het WK voetbal 2022 heeft Qatar verschillende stappen genomen om de positie van arbeidsmigranten te verbeteren, in ieder geval op papier. Maar de werkelijkheid blijft een stuk grimmiger. Een tijdlijn.
Maart 2009: Qatar voert een nieuw kafala-systeem in. Onder de nieuwe wet kunnen arbeidsmigranten het land niet verlaten of van baan wisselen zonder toestemming van hun werkgever.
December 2010: Qatar krijgt de organisatie van het WK Voetbal 2022 toegewezen.
Mei 2013: De International Trade Union Confederation roept op om de stemming over het gastland van het WK in 2022 over te doen. De FIFA verwerpt dit.
September 2013: The Guardian publiceert een vernietigend artikel over de uitbuiting van bouwvakkers in Lusail City. In twee maanden tijd zijn 44 Nepalese arbeiders omgekomen.
November 2013: Amnesty International levert bewijs voor wijdverbreide en stelselmatige uitbuiting in de bouwsector en roept op tot fundamentele hervormingen van wetten en praktijken.
Februari 2014: Het orgaan dat verantwoordelijk is voor de organisatie van het WK, het Supreme Committee for Delivery and Legacy, publiceert welzijnsnormen voor aannemers van stadions en andere WK-projecten. De normen, die strenger zijn dan de arbeidswetgeving in Qatar, zijn van toepassing op ongeveer 3 procent van de bouwvakkers in het land.
April 2014: De Speciale VN-rapporteur voor de rechten van migranten roept op het kafala-systeem af te schaffen.
Mei 2014: Qatar zegt het kafala-systeem te willen ‘afschaffen’ en belooft wettelijke hervormingen volgens de aanbevelingen van DLP Piper aan de regering. (DLA Piper adviseert bedrijven wereldwijd bij juridische vraagstukken.)
Juni 2014: Groepen arbeiders dienen een klacht in tegen Qatar bij de Internationale Arbeidsorganisatie van de VN (ILO) in Genève.
Augustus 2015: De regering introduceert het Systeem voor loonbescherming dat bedrijven verplicht om hun werknemers te betalen via een elektronische overboeking en de overheid in staat stelt de naleving ervan te controleren.
December 2016: Qatar vervangt het kafala-systeem uit 2009 door een nieuwe wet op de werkgelegenheid, die volgens de regering het kafala-systeem ‘afschaft’ omdat het woord is vervangen door ‘contractuele overeenkomst’. Arbeiders kunnen echter nog steeds het land niet verlaten zonder toestemming van hun werkgever en blijven aan hun werkgever verbonden zolang het contract geldt. Dat kan om een periode van 5 jaar gaan.
Juni 2017: Er breekt een politieke crisis uit in de Golfregio wanneer Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en Egypte de diplomatieke banden met Qatar verbreken en het land een aantal vergaande economische, grens- en transportbeperkingen opleggen. De crisis leidt tot ernstige mensenrechtenschendingen en treft vooral burgers.
Augustus 2017: In Qatar wordt een nieuwe wet aangenomen die het werk van huishoudelijke hulpen reguleert. Hun rechten werden tot dan toe op geen enkele manier in de wet beschermd. De nieuwe wet is een stap voorwaarts, hoewel zij niet geheel voldoet aan internationale standaarden.
Oktober 2017: Qatar en de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) komen een samenwerkingsprogramma overeen om een breed scala aan hervormingen door te voeren, waaronder het kafala-systeem. Het bestuursorgaan van de ILO trekt de klacht tegen Qatar in.
November 2017: Qatar stelt een tijdelijk minimumloon vast van 750 rial per maand (ongeveer 170 euro).
Maart 2018: Er worden ‘snelle’ arbeidsrechtbanken opgericht die Comités voor het beslechten van arbeidsgeschillen worden genoemd.
April 2018: De ILO opent een kantoor in Qatar.
Mei 2018: Qatar ratificeert het Verdrag inzake Burger- en Politieke Rechten en het Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten. Maar het land plaatst daar wel kanttekeningen bij. Zo mogen arbeidsmigranten niet lid worden van een vakbond.
Oktober 2018: Qatar schaft de verplichte uitreisvergunning gedeeltelijk af. Arbeidsmigranten hebben niet langer toestemming van hun werkgever nodig om Qatar te kunnen verlaten. De 175.000 huishoudelijke hulpen en verschillende andere groepen arbeiders hebben nog wel een uitreisvergunning nodig als ze naar huis willen terugkeren.
November 2018: Qatar richt het Steun- en Verzekeringsfonds voor Arbeiders op. Het fonds is onder meer bedoeld om hulp te bieden aan werknemers die hun zaak bij de rechtbank voor arbeidsgeschillen hebben gewonnen, maar die nog niet zijn betaald. Het fonds betaalt de arbeidsmigrant het bedrag uit dat zijn werkgever hem of haar verschuldigd is, en verhaalt dat op de werkgever.
Juli 2019: Qatar opent het eerste door de overheid gerunde opvangcentrum voor slachtoffers van misbruik. Halverwege 2020 werden de eerste vrouwen er opgevangen.
Januari 2020: Qatar schaft de verplichte uitreisvergunning af voor alle werknemers, inclusief huishoudelijk personeel en andere categorieën die waren uitgesloten van de vorige aankondiging.
Augustus 2020: Qatar stelt een verplicht minimumloon vast voor alle arbeidsmigranten, inclusief huishoudelijk personeel. Het maandloon wordt 1.000 rial (ongeveer 225 euro). Daarnaast moet de werkgever vergoedingen geven van 300 rial (ongeveer 65 euro) voor eten en 500 rial (ongeveer 110 euro) voor huisvesting als de werkgever die niet aanbiedt. Het minimumloon treedt in maart 2021 in werking en wordt jaarlijks herzien.
Augustus 2020: Qatar schaft het Geen-bezwaarcertificaat af, waardoor alle werknemers van baan kunnen veranderen zonder voorafgaande toestemming van hun werkgevers nadat ze aan bepaalde voorwaarden hebben voldaan, waaronder het voltooien van de proeftijd. Ook moet een arbeidsmigrant de werkgever van het vertrek op de hoogte brengen.
