Seksueel geweld
In Nederland heeft 19 procent van de vrouwen en 3 procent van de mannen meegemaakt dat iemand hun lichaam binnendrong zonder instemming. De daders worden vaak niet bestraft. Als er geen tekenen zijn van dwang ben je volgens de wet niet verkracht. Dat is in strijd met de mensenrechten. Niet dwang moet centraal staan bij strafbaarstelling, maar het ontbreken van instemming (consent). Amnesty voert daarom actie om de wet in Nederland te veranderen.
Ben jij slachtoffer van seksueel geweld en zoek je hulp? Kijk dan op: https://www.centrumseksueelgeweld.nl/ of https://www.watkanmijhelpen.nl/ of bel met het Centrum Seksueel Geweld op: 0800 0188.
Het probleem
Seks zonder instemming = verkrachting
Jaarlijks worden naar schatting 100.000 mensen in Nederland verkracht. Verkrachting is in Nederland alleen strafbaar wanneer die gepaard gaat met dwang. Er moet dan sprake zijn geweest van geweld, bedreiging of andere feiten die wijzen op dwang. Het ontbreken van instemming en de vrijwilligheid van de seks staan niet centraal in de wet.
Het Verdrag van Istanbul en het VN-Vrouwenverdrag verplichten Nederland maatregelen te nemen om geweld tegen vrouwen aan te pakken. Verkrachting is een ernstige aantasting van iemands seksuele autonomie en een mensenrechtenschending. Amnesty pleit ervoor dat de Nederlandse wet wordt aangepast zodat seks zonder instemming (consent) strafbaar wordt als verkrachting.
Wanneer is er sprake van instemming voor seks?
Als je seks met iemand hebt, moet je weten dat de andere persoon ook seks met jou wil. Dit betekent niet dat je samen een contract hoeft te ondertekenen. Je moet simpelweg communiceren met je partner en je ervan verzekeren dat seks met wederzijds goedvinden plaatsvindt. De toestemming moet vrijwillig worden gegeven en voortkomen uit de vrije wil. Hoogleraar Ellen Laan vatte het treffend samen: consent = afstemmen.
Als algemene regel geldt: Twijfel je? Vraag het. Twijfel je nog steeds? Stop. Dat betekent ook dat je nooit seks mag hebben met iemand die buiten bewustzijn is en niet kan reageren. Ook niet als die persoon eerder heeft aangegeven wel voor seks in te zijn. Hij of zij kan op dat moment namelijk geen toestemming geven.
Geen verzet betekent nog geen instemming
Als iemand zich niet kan verzetten, wil dat nog niet zeggen dat die persoon instemming geeft voor seks. In 70 procent van de verkrachtingen kan het slachtoffer zich niet verzetten omdat de persoon letterlijk verstijft van angst. Dit wordt ook wel freezing of tonic immobility genoemd. Dit is een normale overlevingsreactie.
Wat wil Amnesty?
Het verkrachtingsdelict in de Nederlandse strafwetwet moet snel worden aangepast. Het uitgangspunt moet zijn dat beide partners seks willen hebben. Is dat niet het geval, dan is er sprake van verkrachting. Daarvoor is het geen vereiste dat dwang wordt bewezen.
Een ruime meerderheid (76 procent) van de Nederlanders vindt dat seks zonder wederzijdse instemming waarbij geen dwang of geweld wordt gebruikt verkrachting is. Het is de hoogste tijd dat dat ook blijkt uit onze verkrachtingswetgeving.
De blik van een slachtoffer
Een lid van Amnesty’s actiegroep voor een betere verkrachtingswet zegt: ‘Een wet gebaseerd op instemming zou kunnen helpen voor slachtoffers die geen aangifte durven te doen, om meiden of jongens zoals ik sneller het besef te geven dat ze daadwerkelijk verkracht zijn. Omdat veel mensen me niet serieus nemen heb ik vaak ook van mezelf gedacht: “Ben ik wel echt verkracht? Stel ik me niet aan?” En dat denk ik nog steeds vaak. Deze wet zou er in elk geval voor zorgen dat ik die twijfel misschien minder lang of minder intens zou hebben gehad.’
Wat doet Amnesty om dit te bereiken?
Steeds meer landen in Europa hebben hun wet aangepast en stellen consent centraal in de wet. Nederland moet daarbij aansluiting zoeken. Amnesty roept de minister van Justitie en Veiligheid op om de wet aan te passen en het ontbreken van instemming (consent) centraal te stellen.
Let’sTalk About YES
We laten van ons horen met de campagne Let’sTalk About YES. We richten ons daarin op aanpassing van de wet én op het met elkaar praten over seks en instemming (consent). Over seks praten is niet altijd gemakkelijk. Juist daarom is het belangrijk dat de discussie in Nederland op gang komt.
Vanaf juni 2021 richten we ons ook op hogescholen en universiteiten. Uit onderzoek van I&O Research blijkt dat 11 procent van de vrouwelijke studenten in de studententijd is verkracht. De meesten van hen weten niet waar zij hulp kunnen vragen op hun onderwijsinstelling. Daarom gaan activisten bij hun eigen instelling langs om te vragen om een betere bescherming en voorlichting van studenten.
Ontwikkelingen
Op 8 maart 2020, Internationale Vrouwendag, trapten we de campagne af met een informatiebijeenkomst en deelname aan de Women’s March in Amsterdam. Daarna gingen groepen activisten in het hele land online en offline aan de slag om het gesprek over wederzijdse instemming bij seks aan te gaan. Samen met een actiegroep van vrouwen die een verkrachting meemaakten, benadrukten we het belang van goede wetgeving tegenover Kamerleden en minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid. En meer dan 53.000 mensen schreven een kaart aan de minister met de oproep zijn wetsvoorstel aan te passen. Met succes: in november 2020 liet de minister de Kamer weten dat hij zijn voorstel zou aanpassen.
Duidelijke verbetering
Op 8 maart 2021 kwam de minister met een wetsvoorstel waarin hij alle vormen van onvrijwillige seks strafbaar wil stellen als verkrachting. Amnesty bracht op 28 mei 2021 advies uit bij dit voorstel. Wij vinden het voorstel een duidelijke verbetering, maar hebben nog wel wat vragen. Zo vragen wij ons af waar de minister het grote verschil in strafmaat en verjaringstermijn in de wet op baseert, pleiten we ervoor te verduidelijken dat er sprake is van opzet bij de dader als het slachtoffer bevriest van angst en zich daardoor niet kan verzetten, en vragen we de minister duidelijkheid te geven over de capaciteit die nodig is om achterstanden in verkrachtingszaken weg te werken. De minister gaf aan de wet pas vanaf 2024 te willen invoeren. Amnesty is van mening dat dat sneller kan en moet. De huidige wet is in strijd met de mensenrechten en iedere dag komen er slachtoffers bij. Het is de hoogste tijd dat zij zich gesteund weten door de wet.
Op 24 augustus 2021 tekende de Vrije Universiteit Amsterdam als eerste instelling voor hoger onderwijs het manifest tegen seksueel geweld dat Amnesty samen met studenten opstelde. Ook met tientallen andere onderwijsinstellingen zijn Amnesty-activisten hierover in gesprek. Klik hier voor een overzicht van de instellingen die het manifest al ondertekenden.
Wat kun jij doen?
We roepen de politiek op zo snel mogelijk een betere wet in te voeren, brengen op sociale media een discussie over consent op gang en organiseren online bijeenkomsten. Doe je mee?
1. Kom nu in actie!
De minister schreef een veelbelovend wetsvoorstel voor de wet tegen verkrachting. Maar de wet ligt nog niet in de Tweede Kamer en de minister wil de wet pas in 2024 implementeren. Zo lang kunnen we niet wachten! Daarom voeren we nú actie. Laat jij politici ook weten dat ze haast moeten maken met deze wet?
2. Help waar je helpen kunt
Alleen een goede wet is niet genoeg om verkrachting tegen te gaan. Iedereen moet ervan doordrongen worden dat het ontbreken van consent niet oké is. Daarom voeren we online en offline door het hele land verschillende acties. Denk aan slogans stoepkrijten, op sociale media het debat aanzwengelen, filmpjes maken en nog veel meer. Jouw hulp kunnen we daarbij goed gebruiken. Geef zelf aan wat je kunt en wilt en wij koppelen je aan een actie.
