Rechtszaak tegen Marechaussee vanwege etnisch profileren
Op 14 februari 2023 heeft het gerechtshof een baanbrekende uitspraak gedaan in de zaak van twee burgers, Amnesty International, Controle Alt Delete, RADAR en NJCM-PILP tegen de staat over etnisch profileren door de Koninklijke Marechaussee (KMar). Het gerechtshof oordeelt dat de huidige werkwijze van de KMar een vorm van rassendiscriminatie is en heeft deze werkwijze verboden. Het hof heeft bepaald dat de Koninklijke Marechaussee haar werkwijze per direct moet aanpassen. Helaas heeft het kabinet het vonnis niet aangegrepen om etnisch profileren overheidsbreed uit te bannen
Wat is het probleem?
Bij grenscontroles selecteren marechaussees mensen mede op grond van hun huidskleur of afkomst (etniciteit). De Koninklijke Marechaussee werkt ook met risicoprofielen waarin etniciteit voorkomt. Een van de risicoprofielen is bijvoorbeeld: mannen die snel lopen, goed gekleed zijn en die er ‘niet Nederlands’ uit zouden zien. Dat is discriminatie en is dus verboden.
Etnisch profileren is geen effectieve manier om criminaliteit te bestrijden. Integendeel. Het is schadelijk voor de mensen die het treft, draagt bij aan stigmatisering van etnische minderheden en tast het vertrouwen in de overheid aan.
Wat doet Amnesty?
De samenwerkende organisaties en burgers hebben de regering herhaaldelijk gewezen op de schadelijke effecten van etnisch profileren. Zo bracht Amnesty in oktober 2013 het rapport Proactief politieoptreden vormt een risico voor mensenrechten uit. Daarin wordt onder meer gewezen op het risico van etnisch profileren bij grenscontroles door de Koninklijke Marechaussee. Ook de andere organisaties die betrokken zijn bij rechtszaak pleiten al langer voor effectieve maatregelen tegen etnisch profileren. Dit heeft helaas niet geleid tot verbeteringen.
Rechtszaak om discriminatie te stoppen
De rechtszaak draait om de vraag of de Koninklijke Marechaussee bij grenscontroles mensen mede vanwege hun etniciteit mag controleren. Volgens de coalitie, die de Koninklijke Marechaussee heeft gedagvaard, leidt dit gebruik van etniciteit in selectiebeslissingen en risicoprofielen tot discriminatie. Volgens het kabinet en de Koninklijke Marechaussee mag het wel. Daarmee staat het kabinet toe dat de Koninklijke Marechaussee mensen discrimineert. De Tweede Kamer is hiervan op de hoogte maar treedt niet op. Het beleid is in strijd met de mensenrechten. Daarom vroegen we aan de rechter om hier een einde aan te maken. Op 14 februari 2023 heeft het gerechtshof ons in het gelijk gesteld en bepaald dat de KMar haar werkwijze per direct moet aanpassen.
Wie vormen de coalitie?
Als eisers in deze zaak treden op:
- Amnesty International
- Controle Alt Delete (CAD)
- Public Interest Litigation Project (PILP-NJCM)
- RADAR antidiscriminatiebureau (RADAR)
- Twee ‘niet-witte’ burgers die herhaaldelijk etnisch geprofileerd zijn door de Koninklijke Marechaussee.
De rechtszaak wordt gecoördineerd door het PILP-NJCM. Advocaten van deze organisatie en van Houthoff staan de coalitie bij.
Ontwikkelingen
In februari 2020 spande Amnesty International de zaak tegen de Marechaussee aan, samen met twee individuele burgers en drie andere organisaties. Lees hier Amnesty’s dagvaarding.
Op 22 september 2021 deed rechtbank Den Haag uitspraak. Lees hier onze pleitnotitie. De rechtbank oordeelde dat de Koninklijke Marechaussee etniciteit mag meenemen in controles en dat dit geen discriminatie is. De coalitie is erg teleurgesteld over de uitspraak. Wij gaan in beroep bij het gerechtshof.
Op 19 november 2021 zei de Koninklijke Marechaussee te willen stoppen met etnisch profileren. De coalitie ziet dit als een belangrijke eerste stap naar een gelijkwaardige behandeling van mensen van kleur. We gaan nog steeds in beroep tegen de uitspraak van de rechter, omdat onduidelijk is hoe de Koninklijke Marechaussee dit in de praktijk gaat brengen. De Koninklijke Marechaussee vindt namelijk nog steeds dat het gebruik van etniciteit in controles wel mag.
Op 17 mei 2022 heeft de coalitie de memorie van grieven ingediend bij het gerechtshof Den Haag. Hierin staan onze inhoudelijke bezwaren tegen de uitspraak van de rechtbank. De Staat heeft daarop gereageerd in de memorie van antwoord.
Op 8 december 2022 behandelde het Gerechtshof Den Haag de zaak. Lees hier onze pleitnota.
Op 14 februari 2023 heeft het gerechtshof ons in het gelijk gesteld. Het hof oordeelt dat de huidige werkwijze van de KMar een vorm van rassendiscriminatie is en heeft deze werkwijze verboden. Het hof heeft bepaald dat de KMar haar werkwijze per direct moet aanpassen. Lees ons nieuwsbericht en de uitspraak van het hof.
Op 12 februari 2024, hebben Amnesty International e.a. het (demissionaire) kabinet aangeschreven over de onjuiste uitleg van het vonnis en de oproep om haast te maken met overheidsbrede maatregelen om etnisch profileren uit te bannen.
Meld discriminatie door de Marechaussee
Ben je gediscrimineerd bij vertrek of aankomst in Nederland, laat het er niet bij zitten. Ga naar www.melddiscriminatie.nu. Wij staan voor je klaar om met je mee te denken.
Meer lezen
- Amnesty-rapport ‘Etnisch profileren is overheidsbreed probleem’
- Nieuwsbericht over rapport ‘Etnisch profileren is overheidsbreed probleem
- Brief aan het kabinet 12 februari 2024
- Uitspraak gerechtshof definitief 16 mei 2023
- De uitspraak van het gerechtshof op 14 februari 2023
- Veelgestelde vragen over de rechtszaak tegen de Koninklijke Marechaussee
- Rechtszaken over etnisch profileren in andere Europese landen
- Meer informatie over Amnesty’s inzet tegen etnisch profileren
- Marechaussee ziet ‘niet-Nederlands uiterlijk’ als potentieel risico
- Etnisch geprofileerd door de Marechaussee: ’Je kookt vanbinnen’
- Rechtbank gaf mij de boodschap dat ik geen echte Nederlander ben
- Hoe gaat het met de rechtszaak tegen etnisch profileren?
- Amnesty’s standpunt over discriminerende risicoprofielen
