Mensenrechtenverdedigers onder vuur

Homepage China-informatieplatform

Organisaties en individuen die zich bezighouden met “politiek gevoelige” onderwerpen worden systematisch vervolgd en uitgeschakeld. Als politiek gevoelig gelden bijvoorbeeld de drie T’s (Taiwan, Tibet, Tiananmen), kritiek op de legitimiteit van de Communistische Partij, en pleiten voor (meer) etnische autonomie.

De gearresteerde advocaten en activisten van ‘709’

‘709’ verwijst naar 07 (juli)/09, en is de aanduiding voor een golf van arrestaties die plaatsvond onder advocaten en mensenrechtenactivisten op en na 9 juli 2015. Mensenrechtenverdedigers die later werden vrijgelaten meldden dat ze zijn geslagen, tot vijftien uur achtereen rechtop moesten staan en gedwongen medicatie kregen toegediend. In totaal werden meer dan tweehonderd mensen opgepakt. Onder hen:

• • Li Heping (1970); advocaat die in april 2015 een voorwaardelijke straf kreeg en in mei 2017 werd vrijgelaten. Tijdens zijn gevangenisstraf werd hij regelmatig vastgeketend en gedrogeerd, vertelde hij later;
  • Wang Quanzhang (1976) en Li Wenzu (1985); advocaat die werd opgepakt tijdens de arrestatiegolf in 2015. Wang verdedigde tijdens zijn carrière onder meer Falun Gong-aanhangers, journalisten en democratie-activisten. Hij verbleef meer dan duizend dagen in incommunicado detentie (lees hier meer over incommunicado detentie). Uiteindelijk werd hij in februari 2017 formeel aangeklaagd, en nadien mocht hij eindelijk bezoek ontvangen van zijn zelfgekozen advocaat. In december 2018 werd hij voorgeleid en in januari 2019 veroordeeld tot 4,5 jaar gevangenisstraf voor “het ondermijnen van de staatsmacht”. Nadat hij zijn straf had uitgezeten werd hij in april 2020 vrijgelaten, maar vervolgens nog drie weken in ‘quarantaine’ geplaatst in verband met de corona-pandemie. Wang vertelde later dat hij tijdens zijn gevangenisstraf regelmatig werd vastgeketend en gedrogeerd. Li Wenzu, zijn echtgenote, kreeg in november 2018 de Zweedse Edelstam-mensenrechtenverdedigersprijs voor “uitzonderlijke moed”. Sinds juli 2015 speelde ze een grote rol in campagnes voor de vrijlating van de honderden advocaten en activisten.

• • Wang Yu (1971); is mensenrechtenadvocaat die in 2015 werd gearresteerd en beschuldigd van het aanzetten tot ondermijning van de staatsmacht. Eind 2016 werd Wang op borgtocht vrijgelaten, nadat ze naar alle waarschijnlijkheid gedwongen was tot een bekentenis die op televisie werd uitgezonden. Daarin beschuldigde ze haar collega ’s en stelde dat haar werk voor de rechten van de mens het resultaat was van buitenlandse activisten, die China in een slecht daglicht willen stellen. Vrienden zeiden dat, hoewel Wang vrijgelaten is, ze nog jaren onder toezicht van de overheid zal blijven staan. Dit blijkt ook tijdens de Covid periode, waarbij haar bewegingen beperkt worden door de Covid app die de verspreiding van corona zogenaamd onder controle zou moeten houden (lees hier meer over Covid en China). Onder de cliënten van Wang waren Ilham Tohti (zie hieronder), de vrouwenrechtengroep bekend als de “Feminist Five” (zie hieronder) en leden van de verboden spirituele groep Falun Gong. Wangs werk voor de mensenrechten werd vastgelegd in de 2016 documentaire Hooligan Sparrow. Op 4 juni 2016 werd ze bekroond met de 21ste Ludovic Trarieux Internationale Mensenrechten Prijs. Dat jaar kende de American Bar Association de International Human Rights Award aan Wang Yu bij verstek toe. In 2021 ontving Wang de Amerikaanse Women of Courage Award;

• • Wu Gan (1973); mensenrechtenactivist die in december 2017 werd veroordeeld tot acht jaar cel.
  • Xiang Li (1976); activist die werd verboden om China te verlaten, maar die in januari 2018 naar Thailand werd gesmokkeld.
  • Yu Wensheng (1976) en Xu Yan: advocaat Yu Wensheng werd begin 2018 opgepakt voor “het aanzetten tot ondermijning van de staatsmacht”. Op het moment van aanhouding bracht hij zijn zoontje naar school. Sindsdien wordt hij incommunicado vastgehouden op een geheime locatie. Yu verwierf eerder landelijke bekendheid door de rechtszaak die hij aanspande tegen de overheid van Beijing over de aanhoudende luchtvervuiling in de stad. Hij riep ook op tot hervorming, waaronder presidentsverkiezingen met meerdere kandidaten. Yu kreeg een mensenrechtenprijs, die op de Duitse ambassade in Beijing werd uitgereikt aan zijn vrouw Xu Yan. De Duitse bondskanselier Angela Merkel sprak op bezoek in Beijing met Xu Yan en Li Wenzu (zie hierboven). Yu Wensheng is op 1 maart 2022 vrijgelaten.

Vier echtgenotes van gedetineerde Chinese advocaten (Li Wenzu, gehuwd met Wang Quanzhang, Liu Ermin, de vrouw van mensenrechtenverdediger Zhai Yanmin, Yuan Shanshan, vrouw van advocaat Xie Yanyi, en Wang Qiaoling, echtgenote van advocaat Li Heping) hebben hun hoofd kaalgeschoren om te protesteren tegen de arrestatie en vervolging van hun echtgenoten. De vrouwen stapten in december 2018 naar een rechtbank in Beijing om een ​​petitie in te dienen tegen de gevangenschap voor onbepaalde tijd van hun echtgenoten. Ze werden echter door de politie belet de rechtbank te betreden. De beslissing van de vrouwen om zich kaal te scheren is symbolisch, aangezien het Chinese woord “wufa” zowel “zonder haar” als “wetteloos” betekent. Lees hier meer over advocaten in China.

De “Feminist Five”

Li Tingting, Wei Tingting, Zheng Churan, Wu Rongrong en Wang Man waren van plan om op de Internationale Vrouwendag in maart 2015 publiekelijk tegen seksuele intimidatie en aanranding in China te protesteren, door stickers uit te delen in het openbaar vervoer. Doel van het protest was vrouwen aan te sporen het kenbaar te maken wanneer ze lastiggevallen worden, en de politie aan te moedigen om de daders op te sporen en vervolgen. De politie kwam direct in actie en pakte de jonge vrouwen op nog voor ze met hun protest konden beginnen. Pas na 37 dagen detentie werden ze weer vrijgelaten. De problematiek die in China wordt aangepakt door feministische activisten is uiteenlopend. Homofobie, seksuele intimidatie, ongelijkheid, kindermisbruik, aanranding van vrouwen op straat, en anderszins onveilige situaties voor vrouwen in de Chinese maatschappij, zijn allemaal onderwerpen die door verschillende activisten worden aangepakt. Lees hier meer over activisme in China.

Mensenrechtenadvocaat Jiang Tianyong

Jiang Tianyong, een advocaat die zich jarenlang inzette voor de verdediging van Falun Gong-aanhangers, Tibetanen (lees hier meer over Tibet) en andere kwetsbare groepen, verdween in november 2016. Hij werd meer dan een half jaar incommunicado gevangengehouden. Op zijn proces “bekende” hij schuld aan het “ondermijnen van de staatsmacht”. In november 2017 werd hij veroordeeld tot 2 jaar celstraf en 3 jaar ontzetting uit zijn politieke rechten. Hij werd vrijgelaten in februari 2019, maar blijft onder streng toezicht van de autoriteiten. Dit zorgt ervoor dat hij geen toegang heeft tot adequate medische behandeling, terwijl dit broodnodig is: hij werd gemarteld in de gevangenis, en de gevolgen hiervan blijven zijn gezondheid schaden. Hij heeft ook niet meer de vrijheid om zijn werk te doen. In 2022 is de IBA Human Rights Award aan hem uitgereikt, maar deze kon hij niet persoonlijk in ontvangst nemen omdat hij in huisarrest zat.

Journalist Zhen Jianghua

Zhen Jianghua is een journalist, activist en uitvoerend directeur van Human Rights Campaign China, een online platform. In september 2017 werd hij vastgezet in arbitraire detentie, totdat hij in december 2018 formeel werd gearresteerd en veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf. Hij voerde onder meer actie tegen internetcensuur en voor de voorlichting over hiv/aids (lees hier meer over internetcensuur in China). Nadat hij zijn straf heeft uitgezeten, is hij in 2019 vrijgelaten.

Mensenrechtenactivist Cao Shunli

Cao Shunli (1964-2014) was mensenrechtenactivist. Geboren in Beijing, werd ze tijdens de Culturele Revolutie (1966-71) met haar familie gedeporteerd naar een afgelegen gebied op grond van het feit dat haar grootvader volgens de communistische doctrine van die tijd lid was van de “vijandelijke klassen”. Ze studeerde later in Beijing en kreeg na een postuniversitair onderzoek opdrachten van het Ministerie van Arbeid. Tijdens de huisvestingshervormingen van 2002 rapporteerde Cao over corruptie onder haar supervisors en verloor ze haar baan (lees hier meer over corruptie in China). Daarna werd ze een mensenrechtenactiviste. Ze zat twee keer in gevangenkampen. Toen ze in september 2013 naar Genève wou afreizen om deel te nemen aan activiteiten van de Verenigde Naties, werd ze opgepakt. Ze werd zwaar ziek in detentie, maar de autoriteiten weigerden haar adequate medische behandeling. Ze stierf in een Chinees militair hospitaal op 14 maart 2014.

Activiste Chen Jianfang

Chen Jianfang kreeg in maart 2018 de vierde Cao Shunli Memorial Award. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan Chinese mensenrechtenverdedigers ter nagedachtenis aan de Chinese activiste Cao Shunli, die in de gevangenis overleed nadat haar toegang tot medische behandeling ontzegd was (zie hierboven).

Chen Jianfang is activiste voor woonrechten in Shanghai, waar regelmatig mensen onwettig uit huis worden geplaatst om plaats te maken voor infrastructuur en andere bouwprojecten. Chen werd op 20 maart 2019 in arbitraire detentie geplaatst, en pas twee maanden later formeel gearresteerd voor “ondermijning van de staatsmacht”. In augustus 2019 werd ze hiervoor formeel aangeklaagd. In augustus 2022 is zij veroordeeld tot een gevangenisstraf, van 4 jaar en 6 maanden.

Activiste Li Xiaoling

Li Xiaoling kreeg in maart 2018 de vierde Cao Shunli Memorial Award. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan Chinese mensenrechtenverdedigers ter nagedachtenis aan de Chinese activiste Cao Shunli, die in de gevangenis overleed nadat haar toegang tot medische behandeling ontzegd was (zie hierboven). Zij werd in 2017 in arbitraire detentie geplaatst na het bijwonen van een herdenking van de studentenprotesten van 4 juni 1989 op het Tiananmenplein (lees hier meer over deze studentenprotesten). Li voerde daarnaast ook campagne tegen de onwettige opsluiting van gewetensgevangenen en voor transparantie rondom de bezittingen van hoge functionarissen.

Burgerrechtenadvocaat Ni Yulan

Ni Yulan (1960) is burgerrechtenadvocaat. Ze begon haar mensenrechtenwerk in 2001, toen haar wijk in Beijing op de nominatie stond om te worden gesloopt om plaats te bieden aan infrastructuur voor de Olympische Spelen van 2008 (lees hier meer over de Olympische Spelen en China). In 2002 werd Ni gearresteerd, verloor haar licentie om als advocaat te werken en werd veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf. Als gevolg van de martelingen die ze in de gevangenis onderging, werd Ni permanent gehandicapt en zit ze nu in een rolstoel. Al snel na de Olympische Spelen werd Ni opnieuw gearresteerd wegens het pleiten voor burgers die hun huis verloren en werd ze veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf. In 2011 kreeg Ni de Nederlandse Mensenrechtentulp, een jaarlijkse prijs uitgereikt door de Nederlandse overheid. Ni heeft deze prijs echter nooit in ontvangst kunnen nemen. Zelfs haar dochter mocht China niet verlaten om de prijs in haar naam in ontvangst te nemen. In 2016 ontving ze de International Women of Courage Award van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Activist Joshua Wong

Joshua Wong (1996) is een activist voor de democratie in Hongkong. Wong leidde in 2014 grote studenten- en scholierenprotesten, bekend als de “Parapluprotesten”, tegen Beijingse inmenging in de Hongkongse politiek en maatschappij. In 2018 is hij door leden van het Amerikaanse Congres voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede. Er is een documentaire gemaakt over zijn activiteiten, Joshua: Teenager vs. Superpower, die verschillende bekroningen kreeg en is uitgebracht op Netflix. Wong heeft meerdere keren een gevangenisstraf opgelegd gekregen. TTezamen met 46 andere pro-democraten in Hong Kong is hij in februari 2021 aangeklaagd wegens ‘samenzwering voor ondermijning van de staatsmacht’, wat de grootste rechtszaak van de Nationale Veiligheidswet van Hong Kong wordt genoemd. Lees hier meer over de mensenrechtensituatie in Hong Kong.

Mensenrechtenadvocaat Chow Hang-tung

Chow is mensenrechtenadvocaat uit Hongkong en was vice-voorzitter van de Hong Kong Alliance in Support of Patriotic Democratic Movements of China. Deze organisatie organiseerde jaarlijks in Hong Kong ’s werelds grootste herdenking van de slachtoffers van het bloedbad op het Tiananmenplein in 1989. Sinds 2020 is herdenking door de Hongkongse autoriteiten feitelijk verboden. Chow werd veroordeeld tot 12 maanden cel omdat ze aan een herdenking van de slachtoffers op 4 juni 2020 zou hebben deelgenomen en anderen zou hebben aangezet om dat te doen. Op 4 juni 2021 riep Chow via social media op om het gewelddadige optreden van het Chinese leger te gedenken door lichtjes aan te doen of kaarsjes aan te steken. Ze werd op op dezelfde dag gearresteerd voor ‘het promoten van een ongeoorloofde bijeenkomst.’ Ze kreeg hiervoor een gevangenisstraf van 15 maanden opgelegd. Chow ging in beroep tegen deze veroordeling en won deze zaak. De Hongkongse autoriteiten gingen echter in hoger beroep en het Hooggerechtshof heeft de uitspraak van de rechtbank teruggedraaid. Chow hangt ook nog een levenslange celstraf boven het hoofd omdat ze ook de nationale veiligheid in het gevaar zou hebben gebracht. Ze zit sinds september 2021 vast omdat ze vreedzaam slachtoffers wilde herdenken.

Oeigoerse econoom Ilham Tohti

 Ilham Tohti (1969) is een Oeigoer en professor economie. Hij doceerde aan de Minzu Universiteit in Beijing. Oeigoeren zijn een Turkssprekende, overwegend islamitische etnische minderheid die voornamelijk in de provincie Xinjiang wonen, in het noordwesten van China. De combinatie van decennia van georganiseerde immigratie van etnische Han-Chinezen naar de regio, en steeds verdergaande onderdrukking van de Oeigoeren, heeft geleid tot etnische spanningen. Vele Oeigoeren voelen zich gediscrimineerd in eigen regio. De Oeigoerse cultuur en religie staan onder druk, en Oeigoeren zijn sociaaleconomisch flink achtergesteld bij de Han-Chinezen. Ilham Tohti probeerde de dialoog met de Chinese autoriteiten aan te gaan, en zocht manieren om het samenleven tussen Oeigoeren en Han-Chinezen te verbeteren. Daaraan werd geen gehoor gegeven, en de Chinese regering startte een grootschalige campagne van algehele repressie tegen etnische minderheden in Xinjiang, die vandaag nog steeds in volle kracht plaatsvindt.

Tohti werd opgepakt, beschuldigd van “separatisme” – een aanklacht die in China geregeld wordt gebruikt tegen kritische Oeigoeren – en vervolgens tot levenslang veroordeeld. Nadat Tohti op 15 januari 2014 thuis werd opgepakt, zat hij vijf maanden geïsoleerd gevangen. Zijn voeten waren geketend en volgens zijn advocaat kreeg hij tien dagen lang geen eten. Op 23 september 2014 werd hij veroordeeld tot levenslange opsluiting.

Ilham Tohti ontving verschillende mensenrechtsprijzen, waaronder de Amerikaanse PEN-prijs voor Vrijheid van Schrijven (2014), de Martin Ennals Award voor mensenrechtenverdedigers (2016), de Mensenrechtenprijs van de Duitse stad Weimar (2017) en de Sacharovprijs (2019). Hij werd tevens al enkele malen genomineerd voor de Nobelprijs van de Vrede. Lees hier meer over Xinjiang en de Oeigoeren.

Mensenrechtenverdediger Liu Feiyue

Liu Feiyue (1970) is de oprichter van de mensenrechtenwebsites Civil Rights & Livelihood Watch en Minsheng Guancha (“De Burgeronderzoeker”). Minsheng Guancha werd opgericht in 2006 en richt zich op “het leven van de onderklasse”. Het rapporteert regelmatig over kwesties die de staatsmedia verzwijgen, zoals politieke protesten, detentie van activisten en schrijvers, en politiegeweld. Vanwege zijn websites was Liu lange tijd een doelwit van pesterijen en surveillance door de politie (lees hier meer over surveillance in China). In 2016 werd hij gearresteerd en vervolgens onder huisarrest geplaatst. In 2018 heeft het ministerie van Justitie Liu’s advocaat ontslagen voor “het verstoren van de rechtsgang”. In januari 2019 is Liu Feiyue veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf. In november 2021 is hij vrijgelaten na het uitzitten van zijn gevangenisstraf.

Mensenrechtenactivist Huang Qi

Huang Qi (1963) is mensenrechtenactivist. Hij is de medeoprichter van het Tianwang Center for Missing Persons (later omgedoopt tot het Tianwang Mensenrechtencentrum), samen met zijn vrouw Zeng Li. Aanvankelijk was de missie van de organisatie om de groeiende mensenhandel in China tegen te gaan, maar later werd het werkterrein uitgebreid met campagnes tegen andere mensenrechtenschendingen. Huang is ook de eigenaar en webmaster van 64tianwang.com, een website die oorspronkelijk bedoeld was om nieuws te verspreiden over mensen die in China verdwenen zijn. Hij zat gevangen van 2000 tot 2005. Nadat hij slachtoffers van de aardbeving in Sichuan had geholpen, werd hij in juli 2008 opnieuw gearresteerd wegens “illegaal bezit van staatsgeheimen” en in 2009 tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld. In juli 2019 werd Huang veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf voor het “opzettelijk lekken van staatsgeheimen”. In juli 2022 is hyperthyreoïdie bij hem geconstateerd, maar hij loopt gezondheidsrisico’s omdat hij beperkte toegang tot zorg krijgt.

Activist Dong Guangping

De activist Dong Guangping is meerdere keren gevangengezet voor zijn vreedzame activisme. Om aan deze intimidatie te ontsnappen, vluchtte hij in september 2015 met zijn gezin naar Thailand. Hier diende hij bij de VN-Vluchtelingenorganisatie een officieel verzoek in voor een vluchtelingenstatus, maar in afwachting hiervan werd hij door de Thaise autoriteiten gearresteerd. Twee maanden later werd hij gedwongen teruggestuurd naar China, en dat terwijl hem inmiddels een vluchtelingstatus was verleend waarmee hij naar Canada kon reizen. Op de Chinese staatstelevisie “bekende” Dong dat hij illegaal naar Thailand was gereisd. Volgens zijn familie werd hij echter gemarteld en daardoor gedwongen om te bekennen. Hij werd in juli 2018 veroordeeld tot 3,5 jaar celstraf voor het “ondermijnen van de staatsmacht” en het “illegaal oversteken van de nationale grens”. De autoriteiten deelden geen informatie over het proces en het vonnis met zijn familie, noch met de advocaten die zijn familie had aangesteld. Dong Guangping werd vastgehouden zonder contact met de buitenwereld, en liep ernstig risico lopen op marteling en andere mishandeling (lees hier meer over marteling in China). In 2019 is hij vrijgelaten na het uitzitten van zijn gevangenisstraf. Hij zocht zijn toevlucht in Vietnam in 2020. In augustus 2022 is hij gearresteerd door de politie in Hanoi. Sindsdien is niet bekend waar hij zich bevind. De vrees is dat hij teruggezonden is naar China.

Tibetaans taalactivist Tashi Wangchuk

Tashi Wangchuk, een Tibetaanse taalactivist, werd in mei 2018 veroordeeld tot 5 jaar gevangenisstraf wegens het “aanzetten tot separatisme”. Het belangrijkste bewijsmateriaal was een korte documentaire over Wangchuks campagne voor Tibetaans taalonderwijs in scholen. In A Tibetan’s Journey for Justice, geproduceerd door de New York Times, zoekt Wangchuk juridische hulp, omdat hij een volledig legitieme rechtszaak wil beginnen tegen de lokale overheid vanwege het gebrek aan Tibetaanse taallessen. De autoriteiten zagen in de beelden een poging van Wangchuk om de Chinese overheid in een kwaad daglicht te stellen. Wangchuk zat al 2 jaar vast toen hij werd veroordeeld. Voor zijn arrestatie zei hij dat hij zich zorgen maakte over het feit dat veel Tibetaanse kinderen hun eigen taal niet vloeiend kunnen spreken. Dat draagt bij aan het langzame verdwijnen van de Tibetaanse cultuur. Hij heeft inmiddels zijn straf uitgezeten en is in 2021 vrijgelaten. Lees hier meer over Tibet.

Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo en poëet Liu Xia

Liu Xiaobo (1955– 2017) was een Chinees mensenrechtenactivist. Hij kreeg in 2010 de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn “lange en vreedzame strijd voor fundamentele mensenrechten in China”. Hij bracht meerdere periodes in gevangenissen en werkkampen door, onder andere na zijn rol als studentenleider bij de protesten in 1989 (lees hier meer over de studentenprotesten). Ook op het moment van de toekenning van de Nobelprijs zat Liu gevangen. Hij werd op 8 december 2008 opgepakt en ruim een jaar later, op 25 december 2009, veroordeeld tot elf jaar gevangenisstraf. De reden daarvoor was zijn betrokkenheid bij het opstellen van Charta 08, een manifest voor democratisering in China. Zijn vrouw Liu Xia (1961) werd meteen na de bekendmaking van de Nobelprijs in haar huis geïsoleerd. Na het overlijden van Liu Xiaobo kreeg ze, na een periode van intense internationale druk, in juli 2018 toestemming om voor een medische behandeling naar Duitsland te reizen.

Studentactiviste Yue Xin

Yue Xin (1996) is opgepakt in augustus 2018; sindsdien is ze “verdwenen”. Yue, afgestudeerd aan de universiteit van Peking in 2018, is een leidende stem in de Chinese #MeToo-beweging en een sterke pleitbezorger van de rechten van werknemers. Ze werd opgepakt bij een actie van studenten voor ontslagen fabrieksarbeiders. Nog eens minstens veertien studenten en andere activisten werden ook vastgezet. In februari 2018 publiceerde Yue online een stuk over sociale ongelijkheid en toegang tot onderwijs in China. Daarin wees ze op de systemische discriminatie van het Chinese huishoudregistratiesysteem (hukou) (lees hier meer over de hukou) en stelde dat burgers met een bevoorrechte achtergrond zoals zij zelf de minderbedeelden in de samenleving, inclusief migranten, zouden moeten steunen. In januari 2019 begonnen de autoriteiten met het vertonen van video’s aan studenten om hen “op de hoogte te stellen van het illegaal gedrag” van de verdwenen studenten. Yue zou in 2020 vrijgelaten zijn.