Media, internet, persvrijheid en censuur in China
Persvrijheid bestaat in China vrijwel niet. De media staan onder directe controle van de Communistische Partij en de “Great Firewall”: ’s werelds meest geavanceerde en omvangrijke internetcensuur systeem.
Rapporten van Reporters Without Borders en Freedom House laten zien hoe China bouwt aan een nieuwe wereldwijde media-orde. Onderzoek toont aan dat de Communistische Partij zich niet alleen bezighoudt met controle op binnenlandse media en het verbannen van kritische buitenlandse media op China’s grondgebied, maar ook dat het buiten de eigen grenzen probeert vat te krijgen op de berichtgeving. Beijing sponsort op grote schaal de internationale verspreiding van positief nieuws over China; tegelijkertijd worden internationale media die kritisch berichten regelmatig lastiggevallen en geïntimideerd, bijvoorbeeld door middel van cyberbullying, het doelbewust verspreiden van misinformatie en het (dreigen met) uitsluiten van journalisten. China koopt ook wereldwijd advertentieruimte in kranten en plaatst daar advertorials: advertenties die er uitzien en lezen als gewone krantenartikelen. Zo plaatste de kort daarvoor aangetreden Chinese ambassadeur Xu Hong op 25 mei 2019 een advertorial in de NRC, waarin hij stelt dat ‘de Chinese natie altijd voor harmonie in diversiteit en tolerantie en inclusiviteit staat’. Verder veroordeelde hij ‘disharmonieuze geluiden’ over de relatie tussen Nederland en China, die gebaseerd zouden zijn op leugens. Zo probeert China anderen zijn eigen ideologie en visie op te leggen en zijn mensenrechtenschendingen voor de buitenwereld te verbergen.
Controle
Nieuwsagentschappen en andere media in China staan op verschillende manieren onder directe controle van de Communistische Partij (CCP). Om kritische journalisten het zwijgen op te leggen worden ze regelmatig beschuldigd van “spionage”, “subversie”, of “ruzie maken en problemen uitlokken”; overtredingen waar jarenlange gevangenisstraffen op staan. Ook zonder directe aanleiding kunnen journalisten tot zes maanden in eenzame opsluiting geplaatst worden in één van de vele ‘black prisons’ in China (lees hier meer over de verschillende detentievormen in China). Verboden onderwerpen hebben vaak betrekking op kritische rapporten over Taiwan, Tibet en Xinjiang (klik hier voor meer informatie over Taiwan en Tibet, en hier om meer te lezen over Xinjiang), de religieuze beweging Falun Gong, teksten van dissidente staatsburgers en kritiek op de CCP of Chinese politieke leiders. Het Centrale Propagandabureau publiceert dagelijks vertrouwelijke censuur-richtlijnen die de toon en inhoud van nieuwsreportages bepalen. China-mediawaakhond China Digital Times houdt een database bij van gelekte media-richtlijnen.
Journalisten worden geaccrediteerd op basis van de inhoud die ze produceren, en er bestaan strenge straffen voor het uiten van kritiek. In de 2022 World Press Freedom Index prijkt China op plaats 175 (van 180 onderzochte landen). Naast het voorkomen van interne kritiek is China ook vastberaden om internationale kritiek op het regime te voorkomen. Het rapport China’s Pursuit of a New World Media Order van de organisatie Reporters Without Borders documenteert hoe China hierin te werk gaat.
Online surveillance en datalekken
Volgend op de popularisering van het internet is China’s online surveillance-apparaat enorm gegroeid. De staat verzamelt op grote schaal gegevens van Chinese burgers voor het “bewaken van de staatsveiligheid” en het “tegengaan van terrorisme”, bijvoorbeeld in de westelijke provincie Xinjiang. Deze databases zijn echter niet altijd goed beveiligd, zo bleek in 2019 uit het onderzoek van de ngo GDI. In de digitale omgeving van het Chinese surveillancebedrijf SenseNets Technology Ltd., dat op grote schaal opereert in Xinjiang, ontdekte de ngo een vrij toegankelijke online database met persoonlijke informatie van wel 2,5 miljoen mensen – voornamelijk moslims. De database bevatte onder meer volledige namen, adressen en identificatienummers. Deze gegevens waren gelinkt met GPS-locaties die vastgesteld worden door middel van gezichtsherkenningssoftware op CCTV-camera’s. In de database kon een individu aangemerkt worden als “gevaarlijk”. Dit soort gegevens worden actief verspreid onder politiebureaus in de provincie, ontdekte GDI. Er zijn meer gevallen bekend van slecht beveiligde surveillancedata en allemaal wijzen ze op de enorme schaal waarop (online) surveillance plaatsvindt in China. Zie ook hier voor meer informatie over de Xinjiang Police Files: gelekte foto’s van duizenden Oeigoerse gevangenen en interne politiedocumenten met gedetailleerde informatie over de opsluiting van de Oeigoerse bevolking.
Internetcensuur
Er zijn in China veel expliciete vormen van censuur, zoals het censureren van media en internetcensuur. Het internetgebruik in China is in de 21e eeuw exponentieel gegroeid tot ruim 1 miljard individuele gebruikers in 2022. Chinese internetgebruikers kunnen echter niet vrijuit gebruik maken van alle diensten die het internet te bieden heeft; vele prominente buitenlandse websites en apps zijn namelijk geblokkeerd, zoals bijvoorbeeld de websites van Amnesty International, The New York Times, Facebook, Twitter, Instagram en YouTube. Ook Chinese websites staan onder strikte overheidscontrole en zijn dikwijls het doelwit van censuur. De Central Cyberspace Affairs Commission coördineert dit proces. Aan het hoofd van dit orgaan staan president Xi Jinping, premier Li Keqiang en de adjunct-chef propaganda van de CCP.
Schattingen over de precieze omvang van China’s internetcensuur-apparaat lopen sterk uiteen. Freedom House rapporteerde in 2022 20 miljoen vrijwilligers, en 2 miljoen betaalde krachten, die actief Chinese propaganda verspreiden op het internet. Internetbedrijven worden verplicht op grote schaal censuur toe te passen op basis van overheidsbeleid. Internetbedrijven kunnen onder de Chinese wet namelijk verantwoordelijk gehouden worden voor alle content op het eigen platform, inclusief de posts van gebruikers. China’s internetgiganten zoals WeChat en Weibo (de Chinese varianten op WhatsApp en Twitter) censureren zodoende grotendeels zelf hun gebruikers. Censoren in dienst van deze internetbedrijven moeten hiermee voorkomen dat gebruikers content plaatsen die in strijd is met de visie van de overheid. Dit maakt de “Great Firewall”, de officieuze bijnaam van het Chinese censuurapparaat, het meest verreikende en omvangrijke surveillancesysteem ter wereld.
Chinese internetgebruikers kunnen makkelijk getraceerd worden doordat internetbedrijven verplicht zijn gebruikersgegevens te delen met de autoriteiten. In 2019 was de surveillancedata van zo’n zo’n 300 miljoen Chinese WeChat-gebruikers online vrij toegankelijk door nalatigheid van de autoriteiten. Het lek werd ontdekt door non-profit organisatie GDI en ook de Financial Times berichtte erover, waarna de gegevens weer beveiligd werden. In een Amnesty-rapport uit 2016, waarin online berichtendiensten een rapportcijfer krijgen op het gebied van privacy, scoorden de Chinese apps WeChat en QQ zeer slecht: 0 op 100.
De meest succesvolle vorm van censuur lijkt echter zelfcensuur. Door vaag geformuleerde verboden en wetten en door de willekeur waarmee de autoriteiten die toepassen, ontstaat er onduidelijkheid over welke uitspraken zijn toegestaan in de publieke ruimte. De overheid veroordeelt mensen en organisaties regelmatig voor ongespecificeerde vergrijpen zoals ‘het verspreiden van geruchten’. De dreiging met dit soort maatregelen werkt zelfcensuur in de hand. Publieke uitingen van zowel individuen als organisaties worden afgezwakt of in het geheel achterwege gelaten uit vrees voor de negatieve consequenties.
Sinds de invoering van de cybersecuritywet in 2017 zijn ook buitenlandse bedrijven verplicht al hun data op te slaan op Chinese servers. Ook moeten ze data beschikbaar stellen aan de autoriteiten wanneer er een inspectie plaatsvindt. De aankondiging van de wet leidde tot veel onrust en een brief van meer dan 40 internationale bedrijvengroepen, waarin werd gewezen op de negatieve effecten die deze wet kan hebben op het opereren van buitenlandse bedrijven in China. De autoriteiten laten weten dat de nieuwe wet ertoe moet leiden dat China zich kan meten met internationale standaarden op het gebied van cybersecurity. Maar de vage formulering van de wet zet de deur juist open voor (overheids)misbruik.
Keyword-blocking en hoe censuur omzeild wordt
Naast het blokkeren van websites vindt er ook automatisch “keyword blocking” plaats op Chinese apps en online platforms. Hiermee worden sommige woorden automatisch gefilterd. ‘Taiwan’, ‘democratie’ en zelfs ’Winnie de Poeh’ zijn door de overheid tijdelijk of permanent aangemerkt als verboden termen (klik hier voor een uitgebreide lijst met verboden woorden in China. Gebruikers worden echter niet altijd op de hoogte gesteld van deze filtering. Keyword-blocking en het omzeilen van deze restricties door gebruikers is verworden tot een kat-en-muisspel, met creatieve oplossingen die op hun beurt zelf weer onderhevig worden aan censuur.
Zo zijn bijvoorbeeld plaatjes van woorden een populaire manier om de censuur te ontwijken, maar herkenningssoftware maakt dit al een stuk moeilijker. De Chinese taal leent zich ook voor andere creatieve oplossingen zoals het gebruik van homografen — karakters die er bijna hetzelfde uitzien, maar een totaal andere betekenis hebben. Een goed voorbeeld hiervan is 目田, wat letterlijk vertaald “oog en veld” betekent – een nietszeggende combinatie. Deze karakters zijn echter bijna identiek aan 自由, “vrijheid” – een gecensureerd woord.
Homofonen, woorden die hetzelfde klinken, zijn een andere mogelijkheid. De term 和谐 (hexie), wat “harmonieuze samenleving” betekent, wordt door de overheid vaak gebruikt om repressieve maatregelen te rechtvaardigen. Het woord kreeg bij internetgebruikers een ironische bijbetekenis, namelijk om te refereren aan internetcensuur.– Daarop werd het woord gecensureerd. Inmiddels gebruiken internetgebruikers 河蟹 (hexie) –“rivierkrab” – als variant op deze ironische “harmonie”, om de censuur te omzeilen. Een ander bekend voorbeeld is het gebruik van 米兔 (mitu) – “rijstkonijn” – om de censuur omtrent de term “MeToo” te vermijden. China Digital Times heeft een lexicon opgesteld met populaire internettermen die gebruikt worden om kritiek te leveren of de censuur te ontlopen.
