China bestuderen
Heb je in je studie met China te maken? Kennis van mensenrechten helpt je om China’s nationale en internationale aangelegenheden te begrijpen. De informatie op deze pagina is een onmisbare aanvulling bij analyses van Chinese politiek, maatschappij en economie. We verwijzen daarbij naar relevante (ook Engelstalige) externe bronnen met meer informatie.
Internationale nieuwsbronnen
- Het online magazine van het Center on U.S.-China Relations at Asia Society, ChinaFile, biedt Amerikaanse en Chinese perspectieven op politieke en maatschappelijke kwesties: gezaghebbende rapporten en boeken, vertalingen van Chinese rapporten en uitvoerige analyses.
- China Digital Times biedt Chinees en buitenlands nieuws over recente onderwerpen. Hun Newsletter zet elke dag een aantal gebeurtenissen centraal en presenteert wat zowel Engelstalige als (vertaalde) Chineestalige bronnen daarover berichten.
- Human Rights in China (HRIC) is toonaangevend op het gebied van berichtgeving over de mensenrechtensituatie in China. HRIC brengt nieuwsberichten en achtergrondverhalen, over onder meer het rechtssysteem en China’s betrekkingen met de VN. Ook de ‘Resources’ zijn interessant.
- De nieuwsbrief Sinocism van Bill Bishop biedt een uitgebreid nieuwsoverzicht, inclusief korte commentaren en links naar verdiepende stukken.
- The China Project (voorheen SupChina) biedt een amalgaam van columns, artikelen en podcasts over hedendaagse onderwerpen uit cultuur en politiek, met specifieke aandacht voor wat er leeft op het (Chinese) web.
Nieuwsbronnen onder Chinees overheidstoezicht
- China Daily – Global Edition is de Engelstalige editie van de staatskrant China Daily die onder direct toezicht staat van China’s censuur- en propaganda-apparaat. De krant schrijft over veel onderwerpen die ook westerse media bezighouden (lees hier meer over Chinese censuur).
- Ook de Global Times staat onder direct toezicht van de Communistische Partij en biedt inzicht in de Chinese propaganda over actuele onderwerpen (meer informatie over de Communistische Partij is hier te vinden).
- Het online magazine Sixth Tone staat onder staatstoezicht, maar met een missie om westerse lezers aan te trekken en onderwerpen te behandelen die hen interesseren. Een mix van artikelen geeft inzicht in wat mensen in China bezighoudt en stelt problematische maatschappelijke tendensen aan de kaak. Het magazine kan soms meer zeggen dan officiële staatskranten zoals de China Daily en de Global Times.
Internet
De internetbeperkingen worden de Great Firewall of China genoemd, een naam die de enorme schaal van internetcensuur in China weerspiegelt. Een beproefde methode om de censuur te omzeilen en gewoon toegang te houden tot Facebook, Twitter, Google en andere geblokkeerde websites is het installeren van een Virtual Private Network (VPN), wat vóór aankomst in China gedaan moet worden. Het gebruik van VPN’s onder buitenlandse expats en studenten in China is wijdverspreid en gedoogd. VPN-diensten worden wel soms tijdelijk onbruikbaar gemaakt, bijvoorbeeld tijdens belangrijke partijcongressen in Beijing (lees hier meer over internet en censuur in China).
Sociale media
Met een VPN kan toegang behouden worden tot de gebruikelijke sociale media en chat-apps, maar in China worden WhatsApp en Facebook maar zelden gebruikt. Er zijn wel Chinese apps die door lokale bewoners gebruikt worden om onderling contact met elkaar te onderhouden, of om betalingen te doen, eten te bestellen of deelfietsen te gebruiken. Het gebruik van deze apps is echter niet zonder risico, want Chinese internetbedrijven staan erom bekend het niet zo nauw te nemen met de privacy van hun gebruikers. Dat komt deels door de steeds striktere eisen die worden gesteld aan internetproviders, die veel privacygevoelige data moeten delen met de autoriteiten als die erom vragen. Andere oorzaken zijn het ontbreken van encryptie en het gebrek aan openheid van zaken over hoe deze bedrijven omspringen met de gegevens van hun honderden miljoenen gebruikers.
WeChat (Chinees: Weixin) en QQ, beide van moederbedrijf Tencent, zijn twee van de meest gebruikte chatapplicaties van China. Ze bedienen respectievelijk bijna 700 miljoen (WeChat) en meer dan 850 miljoen (QQ) actieve gebruikers. In een Amnesty-rapport uit 2016 waarin online berichtendiensten een rapportcijfer krijgen op het gebied van privacy, scoren zowel WeChat als QQ zeer slecht: 0 op 100. Alhoewel de berichten van WeChat versleuteld verstuurd worden, wordt deze versleuteling op de servers van Tencent weer ongedaan gemaakt. Hierdoor heeft het bedrijf volledig inzicht in alle verstuurde berichten, die ook regelmatig met de autoriteiten gedeeld worden.
Partij en ideologie in het onderwijs en academische vrijheid
Ook op de universiteit is de Communistische Partij alom aanwezig en zeer invloedrijk. Zoals op elke openbare instelling, beslist een partijsecretaris mee op het hoogste niveau. In de praktijk is zijn of haar functie de meest gezaghebbende binnen een universiteit. Velen van de overige directieleden en het personeel zijn doorgaans ook lid van de partij (lees hier meer over de organisatie van de bestuursmacht in China).
Studenten volgen verplichte lessen marxisme en ‘Chinees socialisme’, met als doel deze politieke ideologieën niet alleen veelvuldig terug te laten komen ‘in Chinese schoolboeken en klaslokalen’, maar ook in ‘het hoofd [van studenten]’, aldus de officiële richtlijn van de Chinese overheid (meer informatie over de politieke ideologieën van China is hier te vinden).
Xi Jinping heeft sinds zijn aantreden in 2013 (lees hier meer over Xi Jinping) steeds meer de focus gelegd op de versterking van zijn gedachtegoed. De partij is leidend in alles, en met de partij wordt Xi Jinping bedoeld. Het wordt wel eens gezegd dat China verandert van een autoritaire naar totalitaire maatschappij. Het streven van Xi Jinping is om de status van Mao Zedong (1893-1976) voorbij te streven. lees hier meer over Mao Zedong en hier over de Mao Zedong periode.
Lessen politieke ideologie worden door het gros van de studenten als oersaai en een noodzakelijk kwaad gezien, maar komen desondanks in elk leerjaar terug. Zelfs China’s Minister van Onderwijs moest in 2017 toegeven dat de lessen marxisme ‘niet erg aantrekkelijk zijn, en een specifieke focus missen’. Een daaropvolgende poging om de stof toegankelijker te maken door het als radioprogramma (inclusief Karl Marx-rap) aan te bieden en er Ted Talk-achtige colleges van te maken, heeft niet veel geholpen. Internationale gaststudenten zullen over het algemeen dergelijke lessen niet volgen, tenzij een Chineestalige bachelor of masteropleiding wordt gevolgd.
Op de universiteit hebben studenten en personeel te maken met dezelfde censuur en propaganda als elders in China, dus met inperking van de academische vrijheid. In het rapport “Obstacles to Excellence” toont de organisatie Scholars at Risk aan hoe de ambitie van Chinese universiteiten om wereldwijde ranglijsten aan te voeren wordt gefnuikt door het Chinese beleid dat academische vrijheid verwaarloost.
Financiering van universiteiten en wetenschappelijk onderzoek komt hoofdzakelijk van de Chinese overheid. Door het toezeggen of onthouden van geldstromen wordt veel invloed uitgeoefend op welk onderzoek er plaatsvindt. Zodoende wordt wetenschappelijk onderzoek vaak gebruikt voor politieke of economische doeleinden.
Buitenlandse wetenschappers die in China werken, moeten geheimhoudingsverklaringen tekenen waarin ze beloven geen “staatsgeheimen” te onthullen – wat daarmee precies bedoeld wordt, blijft onduidelijk.
Academische uitgeverijen en tijdschriften zijn in de meeste gevallen staatseigendom of staan onder toezicht van de staat. Ook alle universiteiten zijn ondergeschikt aan het Ministerie van Onderwijs. Deze verregaande staatsinvloed maakt de Chinese academische wereld vatbaar voor beïnvloeding en censuur. Zodoende wordt uitsluitend door de overheid goedgekeurd wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd en worden in het onderwijs “gevoelige onderwerpen” gemeden.
In 2017 werd ook een aantal gevallen bekend van buitenlandse universiteiten die onder druk gezet werden om publicaties te verwijderen of in het onderwijs bepaalde onderwerpen te mijden. Zo’n 80 Taiwanese universiteiten tekenden een overeenkomst met die insteek, om een constante stroom van betalende studenten uit de Volksrepubliek te garanderen. Cambridge University censureerde in datzelfde jaar meer dan 300 artikelen van The China Quarterly voor het Chinese publiek. Die ingreep werd na internationale protesten teruggetrokken. Dit zijn geen geïsoleerde incidenten, maar doelgerichte pogingen van de Chinese autoriteiten om de academische vrijheid in het buitenland te beperken. Een uitvoerige analyse van deze pogingen tot censuur in het buitenland kan je in het artikel Academic Censorship in China: The Case of the China Quarterly lezen.
Behalve invloed op universiteiten, proberen de Chinese autoriteiten ook invloed uit te oefenen op studenten uit China en Hongkong die in het buitenland studeren. De autoriteiten proberen te voorkomen dat zij zich bezighouden met ‘gevoelige’ of politieke onderwerpen. De Chinese studenten krijgen hierdoor in het buitenland ook te maken met intimidatie en worden lastiggevallen en in de gaten gehouden. Dat blijkt uit het rapport van Amnesty International dat is uitgebracht in mei 2024. Dit is het breedste onderzoek tot nu toe naar de Chinese transnationale repressie bij buitenlandse universiteiten. Transnationale repressie houdt in dat er acties gedaan worden vanuit de overheid om burgers in het buitenland het stilzwijgen op te leggen, te controleren of om kritiek en andere meningen af te schrikken, wat een schending is van hun mensenrechten. Lees hier meer over transnationale repressie van Chinese studenten in het buitenland. Uit het onderzoek van Amnesty is gebleken dat Chinese studenten in het buitenland, waaronder ook Nederland, in de gaten worden gehouden bij protesten en ook online. Familieleden die in China verblijven worden doelwit van vergeldingsmaatregelen voor het activisme van Chinese studenten in Europa en Noord-Amerika. Hierdoor ontstaat er een angstcultuur op de universiteiten waardoor studenten zelfcensuur toepassen om hun veiligheid en die van hun familie te waarborgen. Tevens hebben een aantal geïnterviewde studenten aangegeven dat zij geestelijke gezondheidsklachten hebben vanwege hun angsten, variërend van stress en trauma tot paranoia en depressie. Ze voelen zich echter niet vrij om dit met andere Chinese studenten of familieleden te bespreken uit angst voor meer intimidatie. Hierdoor raken ze steeds meer geïsoleerd. De impact van deze transnationale repressie door China is een serieuze bedreiging voor de vrije uitwisseling van ideeën die aan de basis staat van academische vrijheid. Het raakt dus niet alleen maar Chinese burgers, maar ook burgers van andere landen.
China’s mensenrechten en Nederland
Chinese mensenrechtenkwesties spelen zich ook af buiten de landsgrenzen. Ook in Nederland zijn er gevallen bekend van ongewenste Chinese invloed. In 2018 probeerden pro-China demonstranten een China-kritisch protest van Amnesty Nederland te censureren. Nederlandse Oeigoeren worden dikwijls bedreigd door middel van appjes en telefoontjes uit China en de Chinese ambassade probeerde in 2019 de Oeigoerse dissident Omir Bekali in diskrediet te brengen bij de Nederlandse politici die hem ontvingen. De Chinese invloed is dikwijls echter meer subtiel. Zo bestaat er in Nederland twee Confucius Instituten (één in Groningen en één in Maastricht) die in veel westerse landen zijn opgericht. Zij oefenen niet noodzakelijkerwijs actief invloed uit op de Nederlandse samenleving, maar hun lesmateriaal draagt het stempel van de Communistische Partij en geeft dus maar beperkt inzicht in de Chinese samenleving.
Amnesty vindt dat de Nederlandse regering daadkrachtiger moet zijn ten aanzien van China’s verantwoordelijkheid voor mensenrechten. In de China-notitie van de Nederlandse overheid (2019) wordt gesproken over het beschermen en uitdragen van ‘waarden’, in plaats van over universele mensenrechten. Een subtiel verschil met grote consequenties voor het debat: China benadrukt graag dat de ‘waarden’ per land verschillen en dat eigen keuzes daarin gerespecteerd moet worden. Met een dergelijke insteek verliest een regering invloed om misstanden in China en Nederland aan te pakken. Daarover schreef Amnesty een opiniestuk.
