Afghanistan
Amnesty maakt zich grote zorgen over het lot van de Afghaanse bevolking na de machtsovername van de Taliban op 15 augustus 2021. Er ontvouwt zich een mensenrechtencrisis in Afghanistan.
Machtsovername Taliban
Nadat Amerika alle militairen uit Afghanistan terugtrok, namen de Taliban op 15 augustus 2021 de macht over. Sindsdien is wat in 20 jaar op mensenrechtengebied is bereikt, tenietgedaan. De Taliban hebben het vooral gemunt op vrouwen, journalisten, mensenrechtenverdedigers, kunstenaars, academici, en religieuze en etnische minderheden. De rechten van vrouwen zijn sterk ingeperkt. Ook de vrije meningsuiting is aan banden gelegd. Op de index van persvrijheid in 180 landen van Reporters without Borders bungelt Afghanistan in 2024 onderaan op plek 178. Willekeurige detenties, marteling, verdwijningen en standrechtelijke executies komen weer geregeld voor. Groot probleem is ook de wijdverbreide straffeloosheid voor misdrijven zoals marteling en buitengerechtelijke executies.
Ernstige inperking rechten vrouwen en meisjes
Vrouwen en meisjes zijn het zwaarst getroffen door de machtsovername van de Taliban. Werken is, op enkele beroepen na, voor vrouwen verboden. Meisjes mogen niet meer naar de middelbare school of studeren. Voor langere reizen moet een mannelijke voogd ze vergezellen. Vrouwen mogen niet naar de sportschool of een park. Een vrouw die verkracht of aangerand is, overtreedt de zedelijke moraal, en wordt daarvoor gestraft terwijl ze juist het slachtoffer is. Ook zetten de Taliban vrouwen en meisjes gevangen voor kleine overtredingen van discriminerende regels. Ondanks dat vrouwen en meisjes enkel doordat ze vrouwen en meisjes zijn grote risico’s lopen in Afghanistan, krijgen ze in Nederland niet automatisch een vluchtelingenstatus.
Groeiende armoede
Miljoenen Afghanen verliezen na de komst van de Taliban hun inkomen. De buitenlandse hulpgelden drogen op en de inflatie stijgt. In december 2022 wordt het vrouwelijke hulpverleners verboden nog in Afghanistan te werken. Hierna trekken veel hulporganisaties zich terug uit het land. Het land wordt getroffen door extreme droogte waardoor oogsten mislukken. Veel prijzen van belangrijke producten, zoals tarwe en olie, stegen. Door wanhoop gedreven, verkopen sommige mensen het meest kostbare dat ze hebben: hun kinderen. Het aantal kindhuwelijken en gedwongen huwelijken nam aanzienlijk toe.
Wat doet Amnesty?
Amnesty International doet onderzoek en voert actie tegen de grove mensenrechtenschendingen die de Taliban begaan. In 2022 bracht Amnesty het rapport ‘Death in slowmotion – Women and girls under Taliban rule’ uit, en in 2023 het rapport ‘The Taliban’s war on women’.
We vroegen de VN-Veiligheidsraad om stappen te nemen om een einde te maken aan de inperking van de rechten van vrouwen en meisjes. Ook roepen we de Taliban op om een einde te maken aan het harde optreden tegen iedereen die durft te protesteren tegen het inperken van de mensenrechten. Op 27 april 2023 eiste de Veiligheidsraad in een resolutie dat de Taliban dringend de beperkingen moeten opheffen die de rechten van vrouwen en meisjes in Afghanistan schenden.
Lees meer
Amnesty betreurt het dat in de resolutie niet wordt opgeroepen om degenen die verantwoordelijk zijn voor de systematische schending van rechten ter verantwoording te roepen. Amnesty wil ook een permanente VN-rapporteur in Afghanistan die over de mensenrechtensituatie rapporteert. Aan de Nederlandse regering vragen we om Afghaanse vrouwen en meisjes in Nederland bescherming te bieden. Nu moeten ze nog de hele asielprocedure doorlopen om aan te tonen dat ze in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning, terwijl hun geslacht al voldoende reden moet zijn om automatisch een vluchtelingenstatus te krijgen.
Een korte geschiedenis…
1979-1989: Sovjet-Unie in Afghanistan
In december 1979 valt het Sovjetleger het strategisch gelegen Afghanistan binnen. Het geeft steun aan de communistische regering in haar strijd tegen de door Amerika gesteunde islamitische mujaheddin. Honderdduizenden burgers komen om het leven. Als de Sovjets zich 10 jaar later terugtrekken, laten ze het land in chaos achter. In het noorden van Pakistan ontstaat in die tijd de fundamentalistische Taliban (letterlijk: religieuze studenten). In 1996 krijgen ze in het overgrote deel van Afghanistan de macht in handen. De Taliban pakken corruptie en wetteloosheid aan. De wegen worden weer veilig wat de handel ten goede komt. Maar al snel legden de nieuwe machtshebbers hun zeer strenge versie van de sharia met geweld op aan de bevolking. De rechten van vrouwen worden drastisch ingeperkt. De boerka wordt verplicht.
9/11: aanslagen in Amerika
De aanslagen op 11 september 2001 op de Twin Towers en het Pentagon in de VS zorgen voor een enorme schok in de wereld. Al-Qaeda van Osama bin Laden, dat trainingskampen had in Afghanistan, wordt verantwoordelijk gehouden. Na de aanslagen leiden de VS een coalitie die de Taliban in Afghanistan binnen enkele weken verdrijft. Ook Nederland draagt hieraan bij. De Taliban beginnen daarna een bloedige guerrilla-oorlog tegen de buitenlandse troepen en de nieuwe Afghaanse regering. Er komt een NAVO-veiligheidsmacht. Door het leger, de politie, rechters en advocaten te trainen, moet de bevolking meer vertrouwen in de wetshandhavers krijgen en moet de rechtsstaat worden versterkt. De missie duurt tot eind 2014. Daarna blijven er buitenlandse troepen aanwezig voor ondersteuning, advies en opleiding van de Afghaanse troepen.
2004: nieuwe grondwet
In de nieuwe Afghaanse grondwet van 2004 is vastgelegd dat vrouwen en mannen in Afghanistan gelijke rechten hebben en dat burgers vrij hun mening mogen uiten. Ook de persvrijheid is in de grondwet vastgelegd. Afghanistan verplicht zich te houden aan overeenkomsten van de Verenigde Naties, inclusief de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. In de grondwet is ook vastgelegd dat Afghanistan een islamitisch land is maar de sharia komt er niet in voor. Er is wel een bepaling dat geen wet in strijd mag zijn met de islam. De grondwet voorziet in een sterk presidentieel systeem met een minder machtige rol voor het parlement.
Taliban krijgen macht weer in handen
De Amerikaanse president Trump en de Taliban ondertekenen in 2020 een akkoord over het terugtrekken van de Amerikaanse troepen uit Afghanistan. Als tegenprestatie moeten de Taliban, die dan bijna de helft van het land in handen hebben, vredesgesprekken beginnen met de Afghaanse regering. Het komt echter niet tot een akkoord. Nadat onder president Biden alle Amerikaanse troepen uit Afghanistan zijn vertrokken, is er al snel een opmars van de Taliban. Hoewel enkele tienduizenden Talibanstrijders het opnemen tegen een leger van 300.000 man met geavanceerde wapens, kregen ze nauwelijks tegenstand. Op 15 augustus 2021 wordt hoofdstad Kabul bereikt, ontvlucht de Afghaanse president Ghani het land en krijgen de Taliban de macht over heel Afghanistan weer in handen.
