Wat is klimaatrechtvaardigheid?
Overal ter wereld hebben steeds meer mensen te maken met de verwoestende gevolgen van klimaatverandering, zoals aanhoudende droogte en overstromingen door zware regenval. Het treft mensen en gemeenschappen het zwaarst die het minst bijdragen aan klimaatverandering.
Het is daarom belangrijk dat gekeken wordt naar onrechtvaardige systemen, zoals bijvoorbeeld de gevolgen van kolonialisme, wat bijvoorbeeld veel arme landen in zekere mate afhankelijk heeft gemaakt van rijke landen. Het zijn de rijke landen die het meest bijdragen aan de uitstoot van schadelijke stoffen, maar de prijs voor de schade aan het klimaat wordt voor een groot deel betaald door mensen die er het minste aan bijdragen.
Ongelijkheid wordt dus door klimaatverandering in stand gehouden. Klimaatrechtvaardigheid gaat over de rechtvaardige verdeling van de lasten die klimaatverandering met zich meebrengt. Het is een term die dwarsverbanden legt met andere vormen van onrecht zoals kolonialisme, racisme en seksisme.
De term klimaatrechtvaardigheid wordt gebruikt om te wijzen op (on)rechtvaardigheden die ontstaan uit de relatie tussen klimaatverandering en structurele ongelijkheden in de wereld. Dit gaat bijvoorbeeld om het probleem dat de mensen en gemeenschappen die het minst bijdragen aan klimaatverandering, het zwaarst getroffen worden. Hierbij is het belangrijk dat gekeken wordt naar onrechtvaardige structuren en systemen, zoals de gevolgen van kolonialisme, wat bijvoorbeeld veel arme landen in zekere mate afhankelijk gemaakt heeft van rijke landen. Ook is er lange tijd niet of onvoldoende geluisterd naar de perspectieven, kennis en eisen van de groepen en gemeenschappen die nu het hardst geraakt worden door de klimaatcrisis. Gender, etniciteit, klasse, handicap en intergenerationele rechtvaardigheid zijn essentieel om werkelijk klimaatrechtvaardigheid te bereiken. Het is tijd om naar deze perspectieven te luisteren.
Klimaatrechtvaardigheid gaat bijvoorbeeld ook over een rechtvaardige energietransitie, ook wel “the just transition” genoemd. Waarom een rechtvaardige energietransitie belangrijk is, staat hier beschreven.
Casestudie: gemarginaliseerde vrouwen Ecuador
Tussen 2002 en 2003 drong de Argentijnse oliemaatschappij CGC met geweld het grondgebied van het Sarayaku-volk in Ecuador binnen. Het bedrijf stelde militaire en particuliere beveiligers aan, begroef explosieven en kapte het bos, waardoor bomen en planten werden vernietigd die van grote ecologische, heilige en culturele waarde waren voor de inheemse gemeenschap.
‘Ik had geen andere keuze dan op te komen voor de mensenrechten omdat de oliemaatschappijen de rechten van mijn dorp en mijn volk schonden’, zegt Patricia Gualinga, een milieuactivist die optreedt als een van de woordvoerders van het Sarayaku-volk.
In 2012 daagde het Sarayaku-volk de Ecuadoraanse staat voor het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens omdat het de acties van CGC toestond. In een historische overwinning won het Sarayaku-volk hun zaak. ‘We hebben andere gemeenschappen geïnspireerd’, zegt Patricia Gualinga. ‘We hebben gemarginaliseerde vrouwen in staat gesteld hun stem te verheffen en oliemaatschappijen uit het land weg te krijgen.’
Ondanks de overwinning hielden de autoriteiten zich niet aan de uitspraak van het hof en werden de explosieven op het grondgebied van Sarayaku niet weggehaald. Amnesty International is het Sarayaku-volk sindsdien blijven steunen en eist dat de autoriteiten zich houden aan de uitspraak van het Inter-Amerikaanse Hof uit 2012.
