Rechten van sekswerkers
Amnesty’s standpunt
Amnesty pleit ervoor dat sekswerk niet strafbaar is. Het betekent dat de wetten en het beleid die sekswerk verbieden, moeten worden geschrapt. Het bestraffen van sekswerk maakt het werk minder veilig omdat sekswerkers hierdoor niet op bescherming van politie durven te rekenen. Het betekent niet dat wetten die uitbuiting, mensenhandel of geweld tegen sekswerkers strafbaar stellen, moeten worden geschrapt. Deze wetten moeten blijven bestaan. Over dit standpunt publiceerde Amnesty een Q&A.
We roepen beleidsmakers op om sekswerkers te consulteren en betekenisvol te laten participeren bij de ontwikkeling van relevante wetgeving, beleid en onderzoek.
Straffen beschermt niet
In 2022 publiceerde Amnesty het onderzoek “We live within a violent system”: Structural violence against sex workers in Ireland waaruit blijkt dat een Ierse wet uit 2017, die was bedoeld om slachtoffers van mensenhandel en sekswerkers te beschermen tegen uitbuiting, in de praktijk juist het tegenovergestelde doet. Het rapport laat zien hoe het strafbaar stellen van bepaalde aspecten van sekswerk de sekswerkers dwingt meer risico’s te nemen door op afgelegen plekken te gaan werken om de politie te ontwijken. Het onderzoek laat ook zien dat sekswerkers zorgen hebben over het sociale stigma dat wordt versterkt door het strafrecht en dat zij een groot gebrek hebben aan vertrouwen in de politie. Sekswerkers met een migratieachtergrond aarzelen nog meer om contact op te nemen met de politie vanwege hun immigratiestatus of omdat ze bang zijn dat hun werk invloed kan hebben op de mogelijkheid om het Ierse staatsburgerschap aan te vragen.
Mensenrechtendeskundigen van de Verenigde Naties, waaronder het Comité voor de uitbanning van discriminatie van vrouwen en de speciale VN-rapporteur voor gezondheid, evenals VN-agentschappen hebben herhaaldelijk benadrukt dat staten wetten moeten intrekken die sekswerkers strafbaar stellen (zie pagina 60 van de VN-publicatie Born Free and Equal).
Hoe zit dit in Nederland?
In 2023 zijn er twee wetten die betrekking hebben op sekswerkers in consultatie gegaan. Burgers, bedrijven en instellingen kunnen bij een consultatie suggesties geven bij een wetsvoorstel. Amnesty heeft op beide wetsvoorstellen gereageerd en geconcludeerd dat de voorstellen schadelijk zullen zijn voor de positie van de sekswerkers.
Wet gemeentelijk toezicht seksbedrijven
De eerste wet, de Wet gemeentelijk toezicht seksbedrijven, is een voorstel om de Gemeentewet te wijzigen. Hierdoor kunnen bijzondere persoonsgegevens worden vastgelegd, waaronder gegevens over etniciteit, ras en seksuele oriëntatie van de sekswerker. Amnesty acht dit in strijd met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), waarin het recht op iemands privéleven is vastgelegd. Beperkingen van deze rechten zijn alleen gerechtvaardigd als zij bij wet zijn voorzien, een legitiem doel dienen en voldoen aan het noodzakelijkheidsvereiste. Amnesty vindt dat dit niet is aangetoond, waardoor de verwerking van gegevens een schending van artikel 8 EVRM zou opleveren.
Wet regulering sekswerk
Het tweede voorstel, de Wet regulering sekswerk, wil dat alle sekswerkers een vergunning hebben, staan ingeschreven in een nationaal register en een toets ondergaan waarbij wordt gekeken of de sekswerker voldoende zelfredzaam is en niet tot de werkzaamheden wordt gedwongen. Een vergunning voor sekswerkers wordt daarbij geweigerd indien de aanvrager naar het oordeel van de burgemeester niet voldoende zelfredzaam is om te werken als sekswerker. Klanten die gebruik maken van de diensten van sekswerkers zonder vergunning worden strafbaar.
In Duitsland hebben bij een vergelijkbare vergunningsplicht 83 procent van de sekswerkers, die voorheen legaal werkten, zich na de vergunningsplicht niet geregistreerd. Er is een grote kans dat dit in Nederland ook werkelijkheid zal worden en dat veel sekswerkers hun beroep niet legaal zullen uitoefenen na invoering van de Wet regulering sekswerk. Sekswerkers zullen zo uit het zicht van zorg en politie komen, wat hen kwetsbaarder maakt voor geweld, uitbuiting en andere mensenrechtenschendingen.
Onderzoek toont aan dat criminalisering van sekswerk de positie van sekswerkers niet verbeterd, maar verslechterd. Sekswerkers nemen dan meer risico om hun klanten te beschermen tegen de politie. Hierdoor moeten ze bijvoorbeeld op plekken werken waar nauwelijks tot geen toezicht mogelijk is, waardoor ze zelf een groter risico lopen om slachtoffer te worden van geweld. Door het invoeren van de wet zullen onvergunde sekswerkers, uit angst voor de consequenties, minder beroep op de politie durven doen als zij geweld meemaken.
Advies van de Raad van State
De Afdeling advisering van de Raad van State vindt het doel van het wetsvoorstel (misstanden in de seksbranche voorkomen of verminderen) heel belangrijk, maar heeft ook grote twijfels of dat doel door het vergunningensysteem zal worden bereikt. De plicht om een vergunning te hebben, zal naar verwachting een hoge drempel vormen om het beroep van sekswerker legaal uit te oefenen. Daardoor neemt ook de kans op misstanden toe, omdat de sekswerker daarmee uit het zicht van de overheid verdwijnt. De voorgestelde vergunningplicht bereikt dan het tegenovergestelde van wat het wetsvoorstel beoogt.
Na opmerkingen van de Raad van State vanuit de Tweede Kamer en van sekswerkers en hun belangenorganisaties kondigde de staatssecretaris in juni 2022 aan de boete te schrappen voor sekswerkers die geen vergunning hebben. Dit om te voorkomen dat de sekswerkers zich belemmerd zouden voelen misstanden te melden of aangifte te doen als er iets is misgegaan. De criminalisering van de klant is echter blijven staan in het wetsvoorstel.
