Rechten van lhbti+’ers

Over de hele wereld worden mensen aangevallen om wie ze zijn. Het is in sommige landen gevaarlijk om als lhbti+-persoon (lesbienne, homo, biseksueel, trans of intersekse) te leven. Nederland is opnieuw gezakt op de Europese ranglijst van lhbti+-rechten.

Discriminatie en geweld tegen lhbti+’ers kan vele vormen aannemen, van uitschelden, pesten, intimidatie en gendergerelateerd geweld tot het geweigerd worden van een baan of de juiste gezondheidszorg. Ook protesten om de rechten van lhbti+-mensen te handhaven worden wereldwijd onderdrukt.

Lees hier meer over de rechten van lhbti+’ers. Op deze pagina licht Amnesty toe wat er in Nederland moet gebeuren om de rechten van intersekse personen en transpersonen te respecteren.

Intersekse mensen

Is het een jongen of een meisje? Het is vaak de eerste vraag die mensen aan ouders stellen over hun baby. De vraag is gebaseerd op de aanname dat de wereld verdeeld is in twee groepen mensen, mannen en vrouwen, en dat ieders biologische en genetische kenmerken in een van de twee categorieën passen. Maar dat is niet altijd het geval. Elk jaar wordt naar schatting 1,7 procent van de kinderen ter wereld geboren met variaties in geslachtskenmerken.

Intersekse verwijst naar mensen met genitale, chromosomale of hormonale kenmerken die niet overeenkomen met de gangbare norm voor ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’. Interseksualiteit kan verschillende vormen aannemen en een breed scala aan belichamingen omvatten.

Veel intersekse kinderen ondergaan een operatie in een poging hen te ‘normaliseren’, ondanks het feit dat deze ingrepen vaak niet noodzakelijk, invasief en onomkeerbaar zijn. Deze kinderen zijn te jong om toestemming te geven op het moment van de ingreep en hun ouders krijgen vaak niet voldoende informatie en ondersteuning om een weloverwogen beslissing te nemen over wat het beste is voor hun kinderen. Veel mensen meldden blijvende negatieve gevolgen voor hun gezondheid, seksuele leven, psychologisch welzijn en hun genderidentiteit. Dergelijke praktijken kunnen een grove schending van hun mensenrechten vormen.

Operaties

Ook in Nederland vinden deze operaties nog plaats, zo blijkt uit onderzoek van Nivel in 2023. De Nederlandse overheid heeft in het Regenboogakkoord-stembusakkoord beloofd dat er een verbod zou komen op deze niet-noodzakelijke, non-consensuele operaties. In juni 2023 is er nog steeds geen verbod.

De oproep van Amnesty

• Doe alleen medische ingrepen bij intersekse kinderen en baby’s alleen in het belang van het kind, niet op basis van de wensen van ouders voogden en gezondheidswerkers.
• Stel wanneer mogelijk operaties uit tot de persoon oud genoeg is om op basis van de juiste informatie toestemming te geven.
• Geef ouders en voogden het recht op onbevooroordeelde informatie over lichamelijke diversiteit.

Amnesty heeft het solidariteitsstatement van de NNID ondertekend (Nederlandse organisatie voor seksediversiteit), waarmee de overheid wordt opgeroepen tot een wettelijke regulering die intersekse kinderen beschermt.

Meer informatie over de mensenrechten van intersekse mensen is te vinden op onze Engelstalige pagina.

Trans personen

Trans personen hebben een genderidentiteit die afwijkt van het geslacht dat ze bij hun geboorte hebben gekregen. Sommige trans personen kunnen besluiten om een wettelijke genderserkenning te krijgen of om genderbevestigende interventies te ondergaan.

Trans zijn heeft niets te maken met iemands seksuele geaardheid. Je kunt een trans man zijn en homo, of een trans vrouw en lesbisch. Niet alle trans personen identificeren zich als man of vrouw. Sommigen beschouwen zich als meer dan één gender of helemaal niet als een gender en gebruiken termen als non-binair, agender, genderqueer of gendervloeiend om hun genderidentiteit te beschrijven.

Wat is genderbevestiging?

Sommige trans personen besluiten om hun genderidentiteit te bevestigen. Er is niet één enkel proces voor genderbevestiging. Sommige mensen kunnen nieuwe voornaamwoorden aannemen, hun naam veranderen, wettelijke geslachtserkenning aanvragen en/of een geslachtsbevestigende operatie of hormoontherapie ondergaan.

Wat is gendererkenning?

Gendererkenning stelt transpersonen in staat om hun wettelijk erkende geslacht af te stemmen op dat van hun eigen genderidentiteit. Dat kan bijvoorbeeld door het aanpassen van je geslacht op je paspoort. Voor sommige transpersonen is de wettelijke erkenning van hun geslacht een essentiële stap op weg naar een vrij, authentiek en open leven. Helaas is het proces, zelfs in landen waar het mogelijk is om iemands genderidentiteit wettelijk te bevestigen vaak te lang, ontmenselijkend en duur.

Onnodige medische behandelingen

In sommige landen hebben transpersonen een medisch bewijs nodig om hun genderidentiteit wettelijk erkend te krijgen. Dit kan een invasief proces zijn en versterkt ook het verkeerde beeld dat trans zijn een ziekte is. Ondanks het feit dat de Wereldgezondheidsorganisatie haar richtlijnen heeft aangepast en trans zijn niet langer als een ‘stoornis’ erkent, heerst deze houding helaas nog steeds in veel samenlevingen over de hele wereld.

Transpersonen verplichten om onnodige medische behandelingen te ondergaan om wettelijke geslachtserkenning te verkrijgen, schendt hun recht op de hoogst haalbare gezondheidsstandaard. Dat recht wordt beschermd door internationale mensenrechtenwetgeving, waaronder het VN-verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten.

Transrechten zijn mensenrechten

Iedereen heeft het recht om zelf beslissingen te nemen over lichaam en identiteit. Voor trans personen zijn officiële identiteitsdocumenten die hun genderidentiteit weerspiegelen van vitaal belang om hun mensenrechten te kunnen uitoefenen. Ze zijn niet alleen cruciaal op reis, maar ook in het dagelijks leven.

Amnesty pleit er onder andere voor dat wettelijke geslachtserkenning een snel, toegankelijk en transparant administratief proces moet zijn, gebaseerd op iemands eigen verklaring. Dit mag niet afhankelijk zijn van psychiatrische diagnoses of medische behandelingen zoals hormoonbehandeling, gedwongen sterilisatie en genitale reconstructiechirurgie. Wettelijke geslachtserkenning moet toegankelijk zijn voor kinderen op basis van hun belang en rekening houdend met hun individuele ontwikkeling.

Wetsvoorstel

In Nederland is het nog steeds een vereiste voor transpersonen om een dokterverklaring van een arts in te leveren voordat iemand juridisch van geslacht kan veranderen. Er is een wetsvoorstel ingetrokken die het vereiste van een deskundige verklaring en de leeftijdsgrens zouden laten te vervallen. Internationale mensenrechtenkaders erkennen dat geslachtserkenning gebaseerd moet zijn op iemands eigen verklaring. Een doktersverklaring zou dus niet nodig moeten zijn.

Woordenlijst

Het Transgender Info Nederland heeft een woordenlijst opgesteld met uitleg van de verschillende begrippen.