Het Nederland van nu: mede mogelijk gemaakt door demonstranten

Jij mag stemmen. Jij mag trouwen met wie je wilt. Jij kan fietsen op fietspaden. Dat klinkt allemaal volkomen normaal, maar ooit was dat het niet. Demonstranten hebben zich vaak jarenlang actief ingezet om dit te realiseren. We hebben veel te danken aan demonstranten. Toch staat het demonstratierecht onder druk. Wereldwijd, maar ook in Nederland.

Benieuwd hoe anders Nederland er mogelijk uit had gezien zonder demonstranten? Bekijk een aantal voorbeelden van dingen die er zonder demonstranten misschien wel helemaal niet waren geweest.

Plekken in steden die er zonder demonstranten niet zouden zijn geweest.

Heb jij ook een voorbeeld in jouw stad die mede mogelijk is gemaakt door demonstranten? Laat het ons weten via demonstreren@amnesty.nl
Westergasfabriek: ede mogelijk gemaakt door demonstranten

Amsterdam – Westergasfabriek

In de jaren ’80 wilde de gemeente deze oude fabriek slopen en het terrein commercieel hergebruiken, voor een tramremise, een rangeerterrein voor treinstellen of een verbreding van de weg. Buurtbewoners kwamen in protest en riepen om een groen en recreatief alternatief. Met succes. Het Westergasterrein is nu een bruisend park en recreatiegebied en het fabriekscomplex is nu zelfs een Rijksmonument. Mede dankzij demonstranten.

Westergasfabriek
Amsterdam – meer openbare toiletten voor vrouwen

Amsterdam – meer openbare toiletten voor vrouwen

Toen een Amsterdamse in 2017 een boete kreeg voor wildplassen, ging zij in protest omdat de urinoirs in de stad niet toegankelijk zijn voor vrouwen. Decennia eerder protesteerden de Dolle Mina’s daar trouwens ook al tegen. Het protest van 2017 kreeg veel bijval. Mede dankzij deze acties investeerde de gemeente 4 miljoen in openbare toiletten in de stad.

Openbare toiletten
Amsterdam – Fietstunnel Rijksmuseum

Amsterdam – Fietstunnel Rijksmuseum

Amsterdam als veiligere fietsstad. Ook dat is mede mogelijk gemaakt door demonstranten. Sinds de jaren ’70 wordt er al geprotesteerd voor meer en veiligere fietspaden. Zo ook voor het fietspad onder het Rijksmuseum, dat dreigde te verdwijnen in 2000. Meermaals protest van o.a. de Fietsersbond zorgde ervoor dat deze iconische fietstunnel nog steeds bestaat.

Fietstunnel
Breda – terrassen op de Grote Markt

Breda – terrassen op de Grote Markt

Ooit was de Grote Markt in Breda een parkeerplaats voor auto’s. In 1994 gingen betrokken burgers in protest tegen al die auto’s in de binnenstad. En met succes. Nu bruist het van leven op de Grote Markt, met terrassen en gezelligheid. Mede dankzij demonstranten.

Terrassen
Den Bosch – De bomen aan de Boschveldweg

Den Bosch – De bomen aan de Boschveldweg

Langs de Boschveldweg staan prachtige bomen, die bijna hadden moeten wijken voor een meterslange wand van ProRail om trillingen te verminderen. Maar wijkbewoners kwamen in opstand. Ze verenigden zich in een groep ‘Red de Platanen’ en protesteerden tegen de kap. En met succes, want de meeste bomen worden gered. “Waar een klein wijkje groot in kan zijn”, aldus de groep.

Bomen
mede mogelijk gemaakt door demonstranten

Amsterdam – NDSM

Toen deze oude scheepswerf in verval raakte, kraakten kunstenaars enkele gebouwen in leegstand en gebruikten ze als broedplaats. De kunstenaars verenigden zich in een stichting. Vandaag de dag werken zij nog steeds samen met de gemeente aan de invulling van de publieke ruimte.

NDSM
Amsterdam - Bibliotheek Geuzenveld

Amsterdam - Bibliotheek Geuzenveld

Toen de gemeente in de jaren ’80 dreigde Geuzenvelds enige bibliotheek te sluiten vanwege bezuinigingen, hebben buurtbewoners de bibliotheek uit protest een aantal weken bezet. Uiteindelijk is, mede door de demonstranten, de bibliotheek gered. Dankzij hen kunnen inwoners van Geuzenveld nog steeds boeken lenen.

Bibliotheek
Breda – Heilig Hartkerk

Breda – Heilig Hartkerk

Sinds de jaren ’80 werd deze kerk al niet meer gebruikt. Plannen tot sloop voor nieuwbouw appartementen leidde tot hevige protesten, niet alleen onder katholieken maar ook onder kraker, cultuurliefhebbers en buurtbewoners. Met één doel: het behoud van hun karakteristieke kerk. Na vernieuwde protesten in 2000 werd de kerk uitgeroepen tot Rijksmonument. Mede dankzij demonstranten.

Kerk
Amsterdam – Olympisch Stadion

Amsterdam – Olympisch Stadion

oen de bouw van de Amsterdam Arena werd aangekondigd eind jaren ‘80, was de toekomst van het Olympisch Stadion onzeker. Protest van architecten en sportfans tegen de sloop had effect. Het stadion staat nog. Het is nu zelfs een Rijksmonument en een symbool van onze sportgeschiedenis.

Stadion
Amsterdam – Reguliersgracht

Amsterdam – Reguliersgracht

In 1900 stelde het stadsbestuur voor de Reguliersgracht te dempen om meer ruimte te maken voor het verkeer en de toekomstige elektrische tram. Dit leidde tot veel protesten onder de bewoners, die de Reguliersgracht een van de mooiste kleine grachten vonden. Acties van onder anderen de schilder en kunstcriticus Jan Veth leidden ertoe dat de gracht niet werd gedempt. En nu nog één van de meest gefotografeerde grachten van Amsterdam is.

Gracht

Algemeen kiesrecht

Rode Dinsdag, Prinsjesdag 1911. Zo'n 20.000 mensen demonstreerden in Den Haag tegen het censuskiesrecht

Tot 1919 mochten alleen de mannen in Nederland stemmen. En tot 1917 was er in Nederland censuskiesrecht. Daardoor konden alleen mannen boven de 23 jaar en die een bepaalde hoeveelheid belasting betaalden hun volksvertegenwoordigers kiezen. Dat dat nu anders is, hebben we te danken aan mensen die niet bang waren om tegen de stroom in te zwemmen, om anders, ‘zeurderig’ of ‘vervelend’ gevonden te worden. Mensen die demonstrant durfden te zijn. Op Rode Dinsdag, Prinsjesdag 1911, demonstreerden zo’n 20.000 mensen in Den Haag tegen het censuskiesrecht. En ook aan de invoering van het vrouwenkiesrecht in Nederland gingen flink wat protestacties vooraf. Bijvoorbeeld op 18 juni 1916, toen 18.000 mensen in Amsterdam de straat op gingen om hiervoor te demonstreren.

Fietspaden

1977, Museumplein. Zo'n 10.000 fietsers zich verzamelden. Liggend op de grond vroegen ze aandacht voor het aantal verkeersslachtoffers van dat jaar.

Nederland is een fietsland met overal fietspaden. Maar zo vanzelfsprekend is dat niet. Met de komst van de auto werd in de landen om ons heen de fiets steeds meer verdreven. Ook in Nederland wilden stadsbesturen in de jaren ’70 ruim baan aan de auto’s geven. Maar fietsers staken daar een stokje voor. Er ontstonden actiegroepen door het hele land. En de voorloper van de Fietsersbond werd opgericht, de ENWB. Om op te komen voor fietsersbelangen waren er verschillende protestacties. En dat hielp. Sinds de jaren ’70 is er, mede dankzij mensen die in verzet kwamen, steeds meer ruimte voor de fiets gekomen.

Foto: 1977, Museumplein. Zo’n 10.000 fietsers zich verzamelden. Liggend op de grond vroegen ze aandacht voor het aantal verkeersslachtoffers van dat jaar.

Het recht om te houden van wie je wilt

Op 21 januari 1969 demonstreerde een groep van zo'n honderd lhbti'ers in Den Haag. Ze eisten dat het wetsartikel uit het wetboek van strafrecht verdween. En dat hielp, want 2 jaar later gebeurde dat.

Tot 1971 was homoseksualiteit in Nederland in sommige gevallen nog strafbaar. Ja, echt. Het wetsartikel 248 bis stelde seks tussen mensen van hetzelfde geslacht strafbaar als een van hen jonger was dan 21 jaar. Voor heteroseksueel contact lag de minimumleeftijd op 16 jaar. Het wetsartikel was dus discriminerend. Het ging ervan uit dat jongeren gevoelig waren voor ‘homoseksuele verleiders’ en zo homoseksueel ‘gemaakt’ konden worden. De zogenaamde ‘verleider’ kon bestraft worden met 4 jaar cel.

Op 21 januari 1969 (foto) demonstreerde een groep van zo’n honderd lhbti’ers in Den Haag. Ze eisten dat het wetsartikel uit het wetboek van strafrecht verdween. En dat hielp, want 2 jaar later gebeurde dat.

Recht op zelfbeschikking

de Dolle Mina's. Sinds de jaren '70 strijden deze dappere vrouwen om baas in eigen buik te zijn.

Wie kent ze niet: de Dolle Mina’s. Sinds de jaren ’70 strijden deze dappere vrouwen om baas in eigen buik te zijn. Hun eisen: abortus uit het wetboek van strafrecht, abortus in het ziekenfonds, en vooral: de vrouw beslist. Want tot 1984 was abortus onder alle omstandigheden volgens de wet verboden. Door de toenemende discussie in de jaren ’60 en ’70 werd abortus wel gedoogd. Speciale abortusklinieken openden hun deuren, en justitie greep niet in. Na drie afgewezen wetsvoorstellen, namen de actievoerders geen genoegen met een ‘status quo’. En maar goed ook. Op 1 november 1984 trad de nieuwe Wet Afbreking Zwangerschap in (WAZ). Door deze wet kon zwangerschap tot 24 weken legaal afgebroken worden in een speciale kliniek of het ziekenhuis. Een stap in de goede richting. Abortus werd legaal, maar alleen als het voldeed aan specifieke eisen. De strijd was dus nog niet gestreden.

Recentelijk is de verplichte bedenktijd van vijf dagen geschrapt. Maar abortus staat nog steeds in het Wetboek van Strafrecht. Vandaag de dag strijden nog steeds veel mensen voor die aanpassing. Zoals de Dolle Mina’s toen al zeiden: haal abortus uit het Wetboek van Strafrecht. Abortus is geen misdrijf. Het is gezondheidszorg.

Geen Zwarte Piet bij de landelijke intocht

Foto van demonstratie tegen Zwarte Piet

Kritiek op Zwarte Piet is niet alleen iets van de 21e eeuw. De eerste kritiek stamt uit 1930 en is daarna nooit verstomd. ‘Racisme is overal – stop waar je het tegenkomt’ luidde in 1980 breed onder lokale actiegroepen die een einde eisten van de figuur Zwarte Piet. De afgelopen jaren zijn de demonstraties rondom Zwarte Piet toegenomen. Tegelijkertijd staat het demonstratierecht in deze gevallen onder druk. Demonstraties worden nog steeds regelmatig ingeperkt worden vanuit een vrees voor ongeregeldheden door dreiging met geweld door vijandig publiek, en de overheid doet hier onvoldoende om het recht op demonstratie te beschermen.

Maar de demonstraties waren niet zonder succes. Want bij de landelijke intochten van Sinterklaas is geen Zwarte Piet meer te zien, en zijn er alleen nog maar roetveegpieten. Ook in het Sinterklaasjournaal zijn geen volledig Zwarte Pieten meer te zien.

Het demonstratierecht staat onder druk

Kom in actie