© Tosca van der Weerden

Maak psychisch geweld strafbaar

Een blauw oog is goed zichtbaar, jarenlange kleinering en bedreiging niet. Bij fysiek geweld kun je naar de politie stappen om aangifte te doen. Psychisch geweld is (nog) niet strafbaar. Terwijl het veel voorkomt en vele levens verwoest. Psychisch geweld is een mensenrechtenschending. Daarom roept Amnesty International op: maak psychisch geweld strafbaar en luister daarbij goed naar de aanbevelingen van slachtoffers!

© Tosca van der Weerden

Wat is psychisch geweld?

Een partner voortdurend controleren, verbieden om familie en vrienden te zien of bepaalde kleding te dragen, treiteren, kleineren en dreigen de ander iets aan te doen. Dit zijn voorbeelden van psychisch geweld. Ze klinken misdadig, toch? Maar als slachtoffer heb je nog geen poot om op te staan. Want psychisch geweld is (nog) niet strafbaar.

Aan fysiek geweld of zelfs moord gaat vaak psychisch geweld vooraf. Het strafbaar stellen van psychisch geweld kan een belangrijk middel zijn in het terugdringen van femicide.

© Tosca van der Weerden

Hoe vaak komt psychisch geweld voor?

Psychisch geweld speelt zich veelal af achter de voordeur. Lang niet alle slachtoffers durven erover te praten, laat staan aangifte te doen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) deed in 2024 samen met het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) onderzoek naar huiselijk geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ruim 870.000 mensen gaven aan dat zij in de afgelopen 12 maanden slachtoffer zijn geweest van een of meerdere vormen van psychisch geweld in huiselijke kring. Dit is 6 procent van alle 16-plussers.

© Tosca van der Weerden

Wat heeft psychisch geweld met mensenrechten te maken?

Ieder mens heeft het recht op gezondheid, het recht op lichamelijke en geestelijke integriteit en het recht om vrij van geweld te leven. Daders van psychisch geweld ontnemen hun slachtoffers deze rechten. Psychisch geweld is een ernstige mensenrechtenschending. Vrouwen zijn hiervan vaker slachtoffer dan mannen. Daarom zijn ook een aantal Verdragen die met vrouwenrechten te maken hebben van belang.

Istanbul verdrag

In het Istanbul Verdrag, dat als doel heeft om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld uit te bannen, staat een bepaling die specifiek gaat over psychisch geweld. Artikel 33 verplicht landen dit namelijk strafbaar te stellen. Het gaat hier niet om incidenten, maar om een patroon van schadelijk en dwingend gedrag.

Nederland heeft het Istanbul Verdrag ondertekend en moet zich houden aan de verplichtingen die erin staan. Staten mogen ervoor kiezen om niet-strafrechtelijke sancties vast te stellen in plaats van strafrechtelijke sancties voor de in artikel 33 bedoelde gedragingen. Deze sancties moeten echter wel “effectief, proportioneel en afschrikwekkend” zijn. Daarvan is in Nederland momenteel volgens Amnesty International geen sprake.

VN-vrouwenverdrag

Geweld tegen vrouwen is een vorm van discriminatie. Het VN-Vrouwenverdrag, dat de Nederlandse overheid in 1991 heeft ondertekend, stelt dat staten verplicht zijn om alle vormen van discriminatie van vrouwen uit te bannen en alle passende maatregelen te nemen om discriminerende wetten, verordeningen, gewoonten en praktijken te wijzigen of in te trekken.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens

Het Europees Hof voor de Rechten van de mens heeft erkend dat overheden een verplichting hebben om slachtoffers van huiselijk geweld te beschermen. Daaronder valt ook psychisch geweld. De Nederlandse overheid heeft dus een mensenrechtelijke verplichting om geweld tegen vrouwen te voorkomen en bestrijden.

 

Bekijk hier onze volledige analyse.

Ervaringen van slachtoffers

"Een gijzeling in je eigen huis"

“Ik ben van mening dat wij alleen over de ernst van psychisch geweld kunnen praten als we de juiste taal daarvoor hanteren. Daarom zal ik nooit spreken van iets als een “toxische relatie”. Een relatie gaat uit van liefde, vertrouwen en wederkerigheid, en is bovendien vrijwillig. Bij dwingende controle is bij al deze componenten geen sprake. Het is niet vrijwillig want een slachtoffer mag absoluut niet weg, en het geweld verergert als het slachtoffer een poging doet.”

*Liesbeth is een pseudoniem

Liesbeth*

"Hij luisterde mee met telefoongesprekken en beheerde mijn salaris."

“Het eten dat ik had gemaakt voor mijn neus de vuilnisbak ingooien. Niet te vreten, zei hij dan. Zomaar. Omdat ik verkeerd keek. Omdat ik niet enthousiast genoeg was toen hij thuiskwam. Mij nadoen, napraten. Nadoen hoe ik liep. En daar dan zelf heel hard om lachen.”

*Anne is een pseudoniem

Anne*

"Op elk vlak werd ik onzeker tot ik geen eigen mening meer had, mijn mond hield en geen weerwoord meer gaf."

“Ik verloor mijn eigenwaarde en twijfelde continu aan mezelf; mijn persoonlijkheid, mijn gedachten, mijn uiterlijk, mijn normen en waarden, mijn gevoel, mijn vrouwelijkheid en mijn skills als moeder.”

*Eveline is een pseudoniem

Eveline*

Lees hier de volledige ervaringen

Illustratie van een megafoon

 

Wat wil Amnesty?

Expliciet strafbaar
Amnesty International wil dat psychisch geweld expliciet strafbaar wordt gesteld. Er is nieuwe wetgeving in de maak. Amnesty pleit ervoor dat deze wet in lijn komt met de mensenrechtenstandaarden en dat in wetgeving, beleid en praktijk de input van de slachtoffers wordt meegenomen.

Preventie en ondersteuning
Amnesty benadrukt dat het aanpassen van het strafrecht slechts een stukje van de puzzel is in de strijd tegen psychisch geweld. Nieuwe wetgeving alleen is niet voldoende om de onderliggende oorzaken en factoren die tot dit geweld leiden, aan te pakken. De overheid moet geweld in de privésfeer tot prioriteit maken en investeren in preventie en het versterken van de ondersteuning en hulp aan slachtoffers van alle vormen van gender-gerelateerd geweld.

Beleid
Dit moet gepaard gaan met beleid dat zorgt voor capaciteitsopbouw van hulpverleners, politie en justitie, en beleid dat ervoor zorgt dat slachtoffers toegang hebben tot tijdige en adequate hulp en ondersteuning, gerechtigheid en rechtsmiddelen. Het is essentieel dat daarbij wordt geluisterd naar de slachtoffers van psychisch geweld en de adviezen die zij hebben voor beleidsmakers.

Zelf hulp nodig of ken je iemand in deze situatie?

We zouden hier heel graag een makkelijk bereikbaar nummer willen geven waar je terecht kan, maar onderdeel van de reden waarom we deze campagne nu voeren is omdat hulp hiervoor door de overheid helaas nog niet goed genoeg geregeld is. Er zijn verschillende instanties waar je mogelijk terecht kan, afhankelijk van je specifieke situatie:

Het Verdwenen Zelf: https://verdwenenzelf.org
Veilig Thuis: 0800-2000 https://veiligthuis.nl/
Centrum Seksueel Geweld: https://centrumseksueelgeweld.nl/

Zonder jou zijn we nergens

Jouw lidmaatschap maakt echt het verschil! Want hoe meer leden, hoe groter de druk op machthebbers, hoe meer resultaat. Doodvonnissen worden omgezet, discriminerende wetten worden aangepast, marteling stopt, daders worden berecht. En gewetensgevangenen komen vrij. Zonder jouw steun zijn zij nergens. Word je lid?

Je bent al lid voor € 10,- per jaar. Je hoeft alleen het formulier in te vullen. Je kunt altijd opzeggen.

Meer weten over wat het lidmaatschap inhoudt? Hier lees je er meer over.

Doneren vanuit het buitenland
Je woont buiten Nederland maar je wilt graag Amnesty International Nederland steunen? Maak dan gebruik van deze pagina. Alvast bedankt voor je steun!

SEPA
SEPA: Met een machtiging geef je toestemming aan Amnesty International om doorlopende incasso-opdrachten te sturen naar jouw bank om het overeengekomen bedrag van je rekening af te schrijven, en aan jouw bank om doorlopend het overeengekomen bedrag van jouw rekening af te schrijven overeenkomstig de opdracht van Amnesty International. Als jij het niet eens bent met de afschrijving kan je deze laten terugboeken. Neem hiervoor binnen 8 weken na afschrijving contact op met de bank. Vraag jouw bank naar de voorwaarden.

Word lid

Met een jaarlijkse bijdrage van € 10,- ben je al lid. Een hogere bijdrage is van harte welkom.

Dit formulier kan niet worden getoond vanwege de instellingen van je browser. Mogelijk staat javascript uit of zit je in Reader Mode.

€
€
Betalen via iDEAL
Betalen via Digitale machtiging
Betalen via machtiging

Met het versturen van dit formulier machtig je Amnesty om de incasso uit te voeren.

Je telefoonnummer invullen is niet verplicht. Vul je je telefoonnummer in? Dan kan Amnesty je maximaal 1 keer per jaar telefonisch benaderen om je te informeren over onze werkzaamheden of om je steun te vragen. Wij gebruiken jouw gegevens om jouw donatie te verwerken. Lees meer over hoe wij met jouw persoonsgegevens omgaan.