Let’s Talk About YES
Onvrijwillige seks=verkrachting
In Nederland zegt bijna één op de vijf vrouwen dat iemand zonder instemming haar lichaam binnendrong, en 3 procent van de mannen. De daders worden veelal niet bestraft. Omdat het slachtoffer geen aangifte doet, omdat de dader niet gepakt wordt, óf – nog pijnlijker – omdat de verkrachting niet als zodanig wordt erkend. Dat gebeurt, omdat de Nederlandse verkrachtingswet erg ouderwets is. Als dwang niet bewezen kan worden, dan ben je volgens de wet niet verkracht. Dat terwijl 70 procent van de slachtoffers ‘bevriest’ en zich daardoor niet kan verzetten. Amnesty vindt dat de verkrachtingswet moet veranderen. Verkrachtingsslachtoffers verdienen een betere bescherming.
Politiecijfers top van de ijsberg
Het merendeel van de verkrachtingen wordt niet gemeld bij de politie. In 2022 werden 2900 verkrachtingen bij de politie gemeld. Als iemand al naar de politie gaat, wil dat nog niet zeggen dat de zaak ook bij de rechter komt. Een slachtoffer kan na de melding besluiten om toch geen aangifte te doen of het Openbaar Ministerie ziet onvoldoende bewijs om de zaak voor te leggen aan de rechter.
Volgens het CBS deed in 2021, 11,5% van de slachtoffers een melding bij de politie. In minder dan één op de tien gevallen wordt na melding van verkrachting bij de politie ook daadwerkelijk een dader veroordeeld. In 2021 werden 195 daders veroordeeld voor verkrachting.
Wetgeving schendt internationale verdragen
De Nederlandse wetgeving beschermt verkrachtingsslachtoffers onvoldoende. Het Verdrag van Istanbul en het VN-Vrouwenverdrag verplichten Nederland daarom maatregelen te nemen. Zij schrijven voor dat niet fysieke dwang, maar het ontbreken van instemming het relevante criterium voor verkrachting moet zijn. Verkrachting is een ernstige aantasting van iemands seksuele autonomie en een mensenrechtenschending. Amnesty pleit ervoor dat de Nederlandse wet wordt aangepast zodat seks zonder instemming strafbaar wordt als verkrachting.
Wat vinden mensen in Nederland?
I&O Research deed in opdracht van Amnesty International onderzoek naar hoe Nederlanders aankijken tegen verkrachting en wetgeving hierover. Eén op de vijf vrouwen geeft aan ooit te hebben meegemaakt dat iemand haar lichaam ongewenst binnendrong. 3 procent van de mannen geeft aan dit te hebben meegemaakt. Driekwart van de ondervraagden vindt dat penetratie zonder instemming verkrachting is, ook al is dwang niet aan te tonen. Bijvoorbeeld als het slachtoffer van angst ‘bevroor’ of onder invloed was.
‘De wet is een symbool van wat we in onze samenleving goed en fout vinden. Dus zelfs als we niet weten of meer mensen veroordeeld gaan worden, is het belangrijk dat we zeggen dat we vinden dat seks zonder instemming verkrachting is.’
Nederland past de wet aan
De huidige wet beschermt slachtoffers van verkrachting onvoldoende. Daar is minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid het gelukkig mee eens. In mei 2020 publiceerde hij daarom een conceptwetsvoorstel. Dat voorstel maakte onvrijwillige seks weliswaar strafbaar, maar nog steeds niet als verkrachting. Daarom startte Amnesty de campagne #Let’sTalkAboutYES. Activisten gingen de straat op om in gesprek te gaan over wederzijdse instemming bij seks, een actiegroep van vrouwen die een verkrachting meemaakten benadrukte het belang van goede wetgeving en meer dan 53.000 mensen schreven een kaart aan de minister. Met succes: de minister liet de Kamer weten dat hij terugging naar de tekentafel. En op 8 maart 2021 kwam hij met een wetsvoorstel waarin hij alle vormen van onvrijwillige seks strafbaar stelt als verkrachting.
Wanneer is er sprake van instemming voor seks?
Om seks te hebben moet je weten dat de andere persoon ook seks met jou wil. Dit betekent niet dat je een contract hoeft te ondertekenen. Je moet wél communiceren met je partner om er zeker van te zijn dat je allebei seks wilt.
Als algemene regel geldt: Twijfel je? Vraag het. Twijfel je nog steeds? Stop. Als iemand slaapt of buiten bewustzijn is, en niet kan reageren, kan iemand geen instemming geven voor seks. Ook niet als die persoon eerder instemde. Hij of zij kan op dat moment namelijk geen instemming geven. Je moet dan stoppen.
Lees meer
Geen verzet betekent nog geen instemming
In Nederland wordt een verdachte van verkrachting vaak niet veroordeeld omdat er geen sprake zou zijn van dwang. Maar dat iemand zich niet kan verzetten, wil nog niet zeggen dat die persoon instemming geeft voor seks. In 70 procent van de verkrachtingen kan het slachtoffer zich niet verzetten omdat zij of hij letterlijk verstijft van angst. Dit wordt ook wel freezing of tonic immobility genoemd. Ook komt het voor dat het slachtoffer gedrogeerd is en zich daardoor niet kan verzetten.
Ons stereotype beeld van de verkrachter klopt niet. Meestal is het geen vreemde man die een vrouw aanvalt vanuit een donker steegje. De pijnlijke realiteit is dat in 80 procent van de verkrachtingszaken de dader een bekende is van het slachtoffer.
Zelf slachtoffer?
Ben jij slachtoffer van seksueel geweld en zoek je hulp? Kijk dan op www.centrumseksueelgeweld.nl of www.watkanmijhelpen.nl of bel met het Centrum Seksueel Geweld op: 0800 0188.
Meer informatie
Q&A over onvrijwillige seks en Amnesty’s campagne
Onderzoek I&O Research, Hoe denken Nederlanders over verkrachting?
Amnesty’s analyse van verkrachtingszaken in Nederland.
Amnesty’s inbreng bij de consultatie over het wetsvoorstel over seksuele misdrijven.
Amnesty International, Time for change: justice for rape survivors in the Nordic countries
