Nadia: ‘Als je ziet dat er iets gebeurt, doe wat!’
Nadia Benaissa werkt bij Bits of Freedom, een organisatie die opkomt voor internetvrijheid door de online grondrechten op communicatievrijheid en privacy te beschermen. Ook was ze een tijd bestuurslid bij Meld Islamofobie. Zij vertelt over haar ervaring met etnisch profileren.
Lees ook:
Amnesty voert campagne tegen etnisch profileren. Doe mee en teken de petitie.
‘Als ik reis, is het vrijwel standaard raak bij de paspoortcontrole, vooral hier in Nederland. Dan moet ik lang wachten en gaan ze heel uitgebreid mijn paspoort scannen. Veel uitgebreider dan bij andere mensen. Ik zie dan alle witte mensen zo voorbijlopen, terwijl ik daar blijf staan. Er wordt dan vaak heel streng naar me gekeken. Terwijl ik gewoon op een zonvakantie ga. Daar is niets spannends aan.’
Nadia probeert in dit soort situaties altijd rustig te blijven. ‘Het zijn vaak mensen die hun macht willen tonen. Dus ik blijf altijd mijn vriendelijke en rustige zelf. En probeer me zo min mogelijk te laten intimideren. Terwijl ik van binnen wel echt kook. Maar dat probeer ik dan niet te laten merken.’
Er wordt vrijwel nooit uitgelegd waarom ze uit de rij wordt gehaald. ‘Ik heb eigenlijk altijd de indruk dat ze zich niet geroepen voelen om te vertellen waarom ze iets doen. Ze geven dan aan dat het om een standaardcontrole gaat.’
‘Het rotte is dat het heel zichtbaar is, vooral als je de mensen naast je allemaal voorbij ziet lopen en jij daar dan 10 minuten lang staat.’
Scheve machtsverhouding
Nadia ervaart deze situaties als vernederend. ‘Je voelt aan alles dat je een andere behandeling krijgt op basis van de identiteit die je met je meedraagt. En er is altijd een scheve machtsverhouding. Dus je mogelijkheden zijn beperkt. Het is duidelijk dat je niet met een “gelijke” praat. Het kan altijd voor jou negatiever uitpakken dan voor de persoon met wie je te dealen hebt. Dat is frustrerend. En het heeft ook iets onrechtvaardigs. En dát is iets waar ik erg van ga koken. Het druist echt in tegen mijn rechtvaardigheidsgevoel en het idee dat ik heb bij gelijkwaardigheid van mensen in het algemeen.’
Niet de enige
‘Ik heb vooral vanuit mijn werk bij Bits of Freedom, Meld Islamofobie en ander vrijwilligerswerk veel verhalen gehoord van mensen die in aanraking zijn gekomen met de politie of andere overheden. En dat heeft ertoe geleid dat ík de politie niet zie als mijn beste vriend, of orgaan dat mij zal beschermen als ik denk dat dat nodig is. En dat geldt eigenlijk ook voor andere overheidsorganen.’
Nadia kent veel verhalen van mensen die onveilige situaties hebben meegemaakt met de politie of de gemeente. ‘Dit heeft ertoe geleid dat ik eerder geneigd ben om afstand te houden van overheidsinstanties dan dat ik het gevoel heb dat ze er ook voor mij zijn. Terwijl de theorie natuurlijk is dat een overheidsorgaan er is ten dienste van de burger. En ik ben ook een burger. Maar die theorie sluit voor mij totaal niet aan op de realiteit.’
Profilerende algoritmes
Bits of Freedom heeft de afgelopen jaren veel naar profilerende algoritmes gekeken. Daarbij worden in sommige gevallen etniciteit en nationaliteit als indicator meegenomen in (geautomatiseerde) risicoprofielen en selectiebeslissingen die worden gebruikt in het kader van wetshandhaving. Dit is een vorm van etnisch profileren.
‘In het begin dachten we nog dat er in het beste geval sprake zou zijn van incompetentie of onwetendheid bij het gebruik door overheden van deze algoritmes. Maar er zijn zoveel schandalen die elkaar hebben opgevolgd, zoveel signalen vanuit toezichthouders, waaruit duidelijk is dat de risico’s bekend waren, en er toch willens en wetens bepaalde acties zijn doorgezet. Dat laat in ieder geval zien dat de instanties niet veel lerend vermogen hebben, en daarnaast ook niet heel welwillend zijn om het beter te gaan doen. En dat ze dus eigenlijk heel bewust de keuze maken om bijvoorbeeld te discrimineren.’
We moeten overgaan tot actie
‘Ik denk dat actie tegen etnisch profileren vanuit het volk moet komen, en vanuit maatschappelijke organisaties die zich daar hard voor maken.
Er wordt steeds intersectioneler gewerkt. Bits of Freedom is een digitale rechten-organisatie. Maar we zien wat de impact van technologie is op bijvoorbeeld gemarginaliseerde groepen en mensenrechten. Daarom werken we nauw samen met organisaties die heel goed weten wat er speelt binnen gemeenschappen, om echt samen een vuist te maken tegen onrecht. Die behoefte om samen te werken zie ik op veel vlakken. Al die organisaties hebben weer een achterban en weten weer bewustwording te creëren op hun eigen manier. Ik denk dat dáár vooral de hoop zit.
Ik hoop dat mensen overgaan tot actie. Bijvoorbeeld door zich bewust te worden van hun rechten of door elkaar op te zoeken en voor elkaar te zorgen. Als je ziet dat er iets gebeurt bij iemand, of je bent er getuige van, doe wat, al is het maar je telefoon oppakken om het te filmen. We moeten ons samen beter verenigen en naar elkaar blijven omkijken.’
