Nooit meer een EU-Turkijedeal
De EU-Turkijedeal heeft ongelooflijk veel leed veroorzaakt. Deze deal is gemaakt ten koste van mensen op de vlucht. We leggen hier uit wat de deal ook alweer inhoudt, waarom wij vinden dat Nederland mede verantwoordelijk is voor de gevolgen en waarom er nooit meer zo’n deal gesloten mag worden.
NEDERLAND IS AANSPRAKELIJK VOOR GEVOLGEN VAN DE EU-TURKIJEDEAL
en de mensonterende kampen op de Griekse eilanden
Vluchten van Turkije naar Europa
In 2011 breekt oorlog uit in Syrië. Op zoek naar veiligheid slaan mensen op de vlucht. Veruit de meeste vluchtelingen worden opgevangen in omringende landen, een klein deel reist door naar Europa. Veel vluchtelingen maakten de oversteek naar de Griekse eilanden omdat Turkije onvoldoende bescherming kon bieden. Deze boten halen lang niet altijd de overkant. In 2015 stierven bijna 800 mensen in Griekse wateren.
Wat houdt de Turkijedeal ook alweer in?
Om de komst van vluchtelingen, asielzoekers en migranten te ontmoedigen sluiten 27 landen, waaronder Nederland, op 18 maart 2016 een overeenkomst met Turkije: mensen die de oversteek vanuit Turkije naar Griekenland maken mag Griekenland terugsturen. Voor elke teruggenomen Syriër zal Europa een Syrische vluchteling naar de EU laten overkomen. Turkije moet bovendien alle nodige maatregelen nemen om mensen tegen te houden die de oversteek naar de Griekse eilanden willen maken. Turkije zou 6 miljard euro krijgen om de situatie van vluchtelingen in eigen land te verbeteren én Turkse burgers zouden visumvrij naar Europa mogen reizen. De deal was rond. De betrokken politici waren enorm tevreden. Amnesty International noemt het ruilhandel in personen.
Terugsturen mag niet
In het Vluchtelingen Verdrag dat na de Tweede Wereldoorlog werd ondertekend staat dat het verboden is om mensen terug te sturen naar een onveilig land (Artikel 33. Non refoulement principe). Dit is echter precies wat er wél gebeurde dankzij de Turkijedeal. Vluchtelingen hebben in Turkije amper toegang tot onderwijs, werk of gezondheidszorg. Ze hebben er weinig toekomstperspectief en de leefomstandigheden zijn er slecht. Turkije stuurt mensen bovendien terug naar levensgevaarlijke landen zoals Syrië en Afghanistan. Kortom, Turkije is geen veilig land voor vluchtelingen. Een Griekse rechter trekt in mei 2016 dan ook een streep door het plan om mensen terug te sturen naar Turkije. Maar waar kunnen deze mensen dan naartoe? De EU-lidstaten zijn niet bereid ze op te nemen. Ze belanden massaal op de Griekse eilanden.
De ellende die volgde
In de praktijk kwam van terugkeer naar Turkije vrijwel niets terecht. Bovendien kon Griekenland de asielaanvragen niet aan waardoor mensen lang (soms jarenlang) moesten wachten op hun asielbeslissing of relocatie. Lidstaten kwamen de beloftes niet na om mensen op te nemen vanuit Griekenland. Duizenden mensen zaten daardoor vast op de Griekse eilanden en leefden onder erbarmelijke omstandigheden. Moria, het grootse kamp, was geschikt voor ongeveer 3000 mensen. Na de Turkijedeal biedt Moria al snel onderdak aan 20 duizend mensen. In de zomer van 2020 slaat het noodlot toe. Een vuurzee verwoest het kamp, 13.000 mensen zijn opnieuw ontheemd. Vandaag leven er 4 miljoen vluchtelingen in Turkije. Na het sluiten van de Turkijedeal heeft president Erdogan het dreigement om de grens naar Europa te openen geuit en waargemaakt om zijn zin te krijgen. Griekenland duwt mensen ondanks dat dit niet mag volgens internationaal recht terug naar Turkije. De landen waar Europa doelbewust alle verantwoordelijkheid op heeft afgeschoven, kunnen het duidelijk niet aan.
De situatie is zo slecht hier. Er zijn niet voldoende toiletten. Er zijn geen douches.
Wij stellen Nederland aansprakelijk
De Turkijedeal wordt nog altijd als succesverhaal gebruikt en zelfs aangehaald als voorbeeld voor nieuwe plannen. Nederland speelde als voorzitter van de Raad van de Europese Unie een belangrijke rol bij de totstandkoming van de deal. Eerder bepaalde een rechter van de Europese Unie al dat het sluiten van de Turkijedeal geen handeling van de Unie als geheel is, maar een handeling van afzonderlijke lidstaten en Turkije. Op 20 maart 2023 hebben Amnesty International Nederland, vredesorganisatie PAX, Stichting Bootvluchteling en Defence for Children de Nederlandse staat aansprakelijk gesteld voor de (voorzienbare) gevolgen van de EU-Turkijedeal. Nederland had geen migratiedeal moeten sluiten zonder een ‘mensenrechtencheck’ vooraf. Op 14 september 2023 heeft de overheid laten weten de aansprakelijkheid niet te erkennen, zonder verdere motivering. Daarom stappen de organisaties naar de rechter.
