Open brief over Memorial
RUSSISCHE AUTORITEITEN MOETEN STOPPEN MET DE VERVOLGING VAN DE PROMINENTE MENSENRECHTENORGANISATIE MEMORIAL
Memorial, een hoeksteen van het Russische maatschappelijk middenveld, wordt op ongegronde aanklachten bedreigd met ontmanteling door de Russische autoriteiten. De twee entiteiten van Memorial – Mensenrechtencentrum Memorial en International Memorial Society – werden respectievelijk in 2014 en 2016 bestempeld als ‘buitenlandse agenten’.
In november 2021 spanden Russische openbaar aanklagers rechtszaken aan voor de ontmanteling van deze entiteiten, waarbij beide worden beschuldigd van het niet naleven van de repressieve wetgeving voor “buitenlandse agenten” die activisme stigmatiseert en in strijd is met de internationale mensenrechtenverplichtingen van Rusland. De openbaar aanklager beschuldigde Mensenrechtencentrum Memorial bovendien van het “rechtvaardigen van terrorisme en extremisme”. In beide gevallen lopen inmiddels rechtszaken: de volgende zitting voor International Memorial vindt plaats op 14 december, de volgende (voorlopige) hoorzitting voor Mensenrechtencentrum Memorial op 16 december.
Op het spel staan het voortbestaan van Memorial en de mogelijkheden voor de medewerkers om hun mensenrechtenwerk voort te zetten.
Op 10 december 2021, de Internationale Dag van de Mensenrechten heeft Amnesty International samen met een groep zeer prominente andere mensenrechtenorganisaties de vervolging van de twee Memorials krachtig veroordeeld. We roepen de Russische autoriteiten op een einde te maken aan de intimidatie en bedreigingen aan het adres van Memorial en andere onafhankelijke maatschappelijke organisaties. De autoriteiten moeten zich aan hun internationale verplichtingen houden om de mensenrechten te respecteren en de ‘buitenlandse agenten’-wetgeving onmiddellijk afschaffen.
We kunnen niet duidelijk genoeg onderstrepen hoe belangrijk en urgent het is om te zorgen dat de twee Memorial-entiteiten hun cruciale werk ter bescherming van de mensenrechten kunnen voortzetten. Memorial vormt het hart van het Russische maatschappelijk middenveld – met Memorial als doelwit hopen de Russische autoriteiten het gehele Russische maatschappelijk middenveld te raken.
Op 11 en 12 november kreeg Memorial te horen dat aanklagers rechtszaken hadden aangespannen om de ontbinding te eisen van International Memorial Society en Mensenrechtencentrum Memorial. De rechtszaken waren gebaseerd op de aantijging van de aanklager dat Memorial ‘herhaaldelijk heeft nagelaten’ zichzelf publiekelijk te identificeren als een ‘buitenlandse agent’ – wat volgens de aanklagers neerkomt op ‘systematische overtreding’ van de ‘buitenlandse agenten’-wetgeving.
Bovendien beweren de aanklagers dat het materiaal van het Mensenrechtencentrum tekenen bevat van ‘rechtvaardiging van terrorisme en extremisme’, waaronder de activiteiten van Hizb ut-Tahrir en Artpodgotovka, groepen die in Rusland verboden zijn. Het Mensenrechtencentrum heeft enkele leden uit deze groepen als politieke gevangenen erkend met de verklaring dat de Russische autoriteiten anti-extremisme- en anti-terrorisme-wetten gebruikt om de vrijheid van vereniging en meningsuiting in te perken. Memorial heeft benadrukt dat het ‘erkennen van een persoon als politieke gevangene” niet betekent dat de organisatie ‘het eens is met hun opvattingen, verklaringen of acties of deze goedkeurt’.
Memorial is in Rusland het grootste mensenrechtencentrum en onderzoekscentrum dat zich bezighoudt met politieke vervolging in zowel het Sovjettijdperk als het hedendaagse Rusland. International Memorial documenteert de geschiedenis van de politieke repressie in het Sovjettijdperk en herdenkt en bevordert de rehabilitatie van slachtoffers. Het Mensenrechtencentrum richt zich onder meer op mensenrechtenschendingen in de Noordelijke Kaukasus en ondersteunt slachtoffers van politiek gemotiveerde vervolging. De pogingen van de Russische autoriteiten om Memorial te sluiten zijn een schaamteloze aanval op de mensenrechten. Memorial moet zijn werk kunnen voortzetten en de Russische autoriteiten moeten een einde maken aan hun ongegronde aanval op de vrijheid van vereniging en meningsuiting, onder meer door de wet op de ‘buitenlandse agenten’ onmiddellijk in te trekken.
Amnesty International
Board of the EU-Russia Civil Society Forum
Civil Rights Defenders
Civic Assistance Committee (designated a “foreign agent” by Russia’s Justice Ministry)
Committee Against Torture
Conflict Analysis and Prevention Center
Front Line Defenders
Human Rights Watch
International Federation for Human Rights
Norwegian Helsinki Committee
Rights in Russia
Nederlandse ondertekenaars
Derk Sauer, Media-ondernemer
Boris Dittrich, lid Eerste Kamer (D66)
Arjan Hamburger, voormalig Mensenrechtenambassadeur
Piet de Klerk, Nederlands Helsinki Comité, voormalig Mensenrechtenambassadeur
Liesbeth van der Horst, directeur Verzetsmuseum Amsterdam
Jeroen van den Eijnde, directeur Nationaal Monument Kamp Vught
Liesbeth Zegveld, advocaat
Dagmar Oudshoorn, directeur Amnesty International Nederland
Yoeri Albrecht, directeur Debatcentrum De Balie
Nanci Adler, Professor of Memory, History, and Transitional Justice (NIOD/UvA)
Pieter Waterdrinker, schrijver, correspondent en columnist, standplaats Rusland
Sjeng Scheijen, slavist en specialist Russische kunst van de vroege twintigste eeuw
Laura Starink, voormalig Rusland-correspondent NRC Handelsblad; schrijver; journalist bij Raam op Rusland
Hella Rottenberg, voormalig Rusland-correspondent de Volkskrant; journalist bij Raam op Rusland
Hubert Smeets, voormalig Rusland-correspondent NRC Handelsblad; Raam op Rusland
Michel Krielaars, voormalig Rusland-correspondent NRC Handelsblad
Corine de Vries, voormalig Rusland-correspondent de Volkskrant; hoofdredacteur regionale dagbladen
Sjifra Herschberg,voormalig Rusland-correspondent de Volkskrant en NOS
Masha Novikova, filmmaker
Aliona van der Horst, filmmaker
Hans Driessen, slavist
Marc Jansen, historicus, Rusland/O-Europakenner, auteur van boeken over Stalinisme en Oekraïne
Andries van Helden, slavist (Universiteit Leiden)
Yolanda Bloemen, vertaler Russisch
Olja Tjielkes, oud-docent Russische literatuur (UvA)
Rick Lawson, hoogleraar Europees recht (Universiteit Leiden)
Frank van Vree, hoogleraar geschiedenis van oorlog, conflict en herinnering (UvA) en senior onderzoeker en programmadirecteur NIOD
Anke van der Laan, directeur Nationaal Monument Oranjehotel
Sana Valiulina, schrijver
Ellen Rutten, professor Slavische literatuur en cultuur (UvA)
