Demonstratierecht in Nederland

Vrouwen mogen stemmen. Een werkdag duurt 8 uur. Mannen kunnen trouwen met mannen, en vrouwen met vrouwen. Dat is allemaal volkomen normaal. Maar ooit was het dat niet. Daarom kwamen mensen op allerlei manieren in actie, bijvoorbeeld door de straat op te gaan om te demonstreren. En dat hielp. Demonstraties hebben aantoonbaar bijgedragen aan historische maatschappelijke verbeteringen.

Demonstreren is een mensenrecht en geldt voor iedereen, of je het nou met de boodschap eens bent of niet. Het vormt een van de fundamenten van de democratische rechtsstaat. Dit fundamentele recht staat nu wereldwijd onder druk, ook in Nederland. Daarom voert Amnesty actie voor het recht om te demonstreren.

Right to Protest

  • Waarom voert Amnesty de campagne ‘Right to Protest’?

    Demonstreren is een mensenrecht. Demonstraties zijn de zuurstof voor de democratie. Ze geven mensen de mogelijkheid op een vreedzame manier misstanden aan te kaarten.

  • Amnesty-demonstratie tegen het opsluiten van een miljoen Oeigoeren en andere leden van moslimminderheden in ‘heropvoedingskampen’ in de Chinese regio Xinjiang.

    Waar gaat het mis in Nederland?

    De Nederlandse overheid waarborgt het demonstratierecht onvoldoende, ziet het vaak als een risico en legt soms onrechtmatige beperkingen op aan demonstranten.

  • Protest tegen het toeslagenschandaal waardoor tienduizenden mensen onterecht door de Belastingdienst werden bestempeld als fraudeur. In veel gezinnen leidde de affaire geleid tot grote geldproblemen en stress. Door de grote problemen waarin gezinnen verkeerden, zijn zelfs kinderen uit huis geplaatst.

    Wat is (g)een demonstratie?

    Demonstraties zijn er in alle soorten en maten. Zolang ze vreedzaam zijn, kunnen niet alleen protestmarsen, maar ook blokkades, sit-ins, bezettingen en flashmobs onder het demonstratierecht vallen.

  • Black Lives Matter-demonstratie op de Dam in Amsterdam, juni 2020.

    Is demonstreren een mensenrecht?

    In verdragen en wetten is vastgelegd dat iedereen het recht heeft om in het openbaar bij elkaar te komen, bijvoorbeeld voor een demonstratie.

  • Politie, anti-Zwarte Pieten- en pro-Pieten-demonstranten tijdens een grimmige intocht van Sinterklaas in Den Bosch.

    Heb je voor het organiseren van een demonstratie toestemming nodig?

    Demonstreren is een recht en geen gunst, hier heb je dus ook geen toestemming voor nodig, laat staan een vergunning.

  • De politie grijpt in tijdens de demonstratie van klimaatactiegroep Extinction Rebellion bij de A12 tussen het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de tijdelijke Tweede Kamer.

    Wat is burgerlijke ongehoorzaamheid?

    Regelmatig bezetten actiegroepen doorgaande wegen, universiteiten, spoorlijnen, of zelfs vliegvelden. In veel gevallen zijn ook deze acties van burgerlijke ongehoorzaamheid beschermd door het demonstratierecht.

  • Actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) bij Staphorst op A28 afrit tegengehouden door vijandig tegendemonstranten; er zijn aangiftes gedaan van bedreiging, vernieling en diefstal.

    Wat is het verschil tussen een tegendemonstratie en vijandig publiek?

    Een tegengeluid mag gehoord worden, ook wanneer het een tegengeluid is tegen een bestaande demonstratie. Dit protest valt net zo goed onder het demonstratierecht.

  • Politie zet waterkanonnen in tijdens protest tegen corona maatregelen. Je ziet 2 politie op paarden met hun rug naar de camera gekeerd. Er worden waterkanonnen ingezet.

    Wat is de rol van de politie?

    Deze tekst bespreekt politieoptreden bij demonstraties, surveillance van demonstranten en Amnesty International's standpunten hierover.

  • Wat moeten de landelijke en lokale overheden doen?

    Iedereen in Nederland moet gebruik kunnen maken van het recht om te demonstreren. Daarvoor is betere kennis over en begrip voor het demonstratierecht nodig. Bij de landelijke politiek, lokale ambtenaren én het bredere Nederlandse publiek.

  • Wat doen Amnesty-waarnemers bij demonstraties?

    Om het demonstratierecht beter te waarborgen zijn onafhankelijke waarnemers van Amnesty met enige regelmaat aanwezig bij demonstraties. We observeren de demonstratie zonder er zelf actief aan deel te nemen.

  • Demonstraties hebben aantoonbaar bijgedragen aan historische maatschappelijke verbeteringen.

    Hoe kan ik zelf in actie komen voor de bescherming van het demonstratierecht?

    Jij kunt je inzetten voor het demonstratierecht in Nederland door je aan te sluiten bij de campagne Right to Protest. In tien steden (en dat zullen er meer worden) zijn lokale campagneteams actief.

  • Amnesty-demonstratie tegen het opsluiten van een miljoen Oeigoeren en andere leden van moslimminderheden in ‘heropvoedingskampen’ in de Chinese regio Xinjiang.

    Belangrijke knelpunten

    In de praktijk gaat het regelmatig mis met het demonstratierecht. Amnesty signaleert een aantal belangrijke knelpunten.

  • Demonstraties op onderwijsinstellingen

    Ontdek waar en hoe demonstraties plaatsvinden, van openbare plekken tot overheidsgebouwen, met een focus op de noodzaak en proportionaliteit van ingrijpen.

Lees ons rapport

In Nederland schieten overheden te kort bij het waarborgen van de regels omtrent het demonstratierecht. Dat moet beter.

Demonstratierecht onder druk

Meer over dit onderwerp

  • Nieuws
    13 november 2024

    Zorgen over toename polarisatie en demonstratieverbod

    Tweede Kamerleden en het kabinet hebben het geweld in Amsterdam gebruikt om mensen nog meer tegen elkaar op te zetten en onrust te vergroten.

  • Nieuws
    16 oktober 2024

    Camerasurveillance door politie moet aan banden worden gelegd

    De Nederlandse politie zet een scala aan digitale middelen in om vreedzame demonstranten in de gaten te houden.

  • Nieuws
    2 september 2024

    Oproep Amnesty International aan onderwijsinstellingen: geef demonstratierecht de ruimte

    Ook dit studiejaar is de kans op Palestijnse solidariteitsdemonstraties groot. Amnesty hoopt op een gedegen aanpak, juist nu het debat op scherp staat.

  • Demonstraties in Dhaka, Bangladesh, 17 juli 2024
    Nieuws
    30 juli 2024

    Bangladesh: stop massa-arrestaties en willekeurige detentie van studentenleiders en demonstranten 

    Studentenleiders, demonstranten en leden van oppositiepartijen zijn gearresteerd bij demonstraties in Bangladesh.