Q&A over Amnesty’s visie op de bescherming van de mensenrechten van sekswerkers

1. Waarom heeft Amnesty Internationaal een visie nodig op de bescherming van mensenrechten van sekswerkers?

Omdat sekswerkers in veel landen een groot risico lopen om slachtoffer te worden van mensenrechtenschendingen. In onze visie beschrijven we wat regeringen moeten doen om de rechten van deze mensen beter te beschermen.

2. Met welke schendingen krijgen sekswerkers te maken?

  • Verkrachting
  • Geweld
  • Mensenhandel
  • Afpersing
  • Willekeurige arrestatie en detentie
  • Gedwongen huisuitzetting
  • Intimidatie
  • Discriminatie
  • Geen toegang tot medische zorg
  • Gedwongen hiv-testen
  • Juridisch geen verhaal kunnen halen

In ons onderzoek komt naar voren dat politieagenten, maar ook klanten en andere burgers, schendingen straffeloos begaan tegen sekswerkers.

3. Wat moeten regeringen doen om een einde te maken aan deze schendingen?

We roepen regeringen op de rechten van sekswerkers te respecteren door:

  • sekswerkers te beschermen tegen geweld, uitbuiting en dwang.
  • sekswerkers te betrekken bij de totstandkoming van wetgeving en beleid dat hun leven en hun veiligheid beïnvloedt.
  • toegang tot gezondheidszorg, educatie en werkgelegenheid te garanderen.

We roepen op tot decriminalisering van niet-gedwongen sekswerk. We baseren ons op bewijs dat criminalisering het werk minder veilig maakt, omdat sekswerkers hierdoor niet op bescherming van politie kunnen rekenen en daders makkelijk straffeloos hun rechten kunnen schenden.

4. Wat wordt bedoeld met het decriminaliseren van sekswerk?

Het betekent dat de wetten en het beleid die sekswerk verbieden, moeten worden geschrapt. Het gaat om wetten die het verkopen, kopen en het organiseren van commerciële seks strafbaar stellen. Hiermee wordt ook het tippelen, het verhuren van sekswerkplekken en het houden van een bordeel bedoeld.

Het betekent niet dat wetten die uitbuiting, mensenhandel of geweld tegen sekswerkers strafbaar stellen, moeten worden geschrapt. Deze wetten moeten blijven bestaan en verder aangescherpt worden.

We gebruiken het woord sekswerk alleen als het gaat om seks met wederzijdse instemming.

5. Waarom steunt Amnesty International decriminalisering?

Als seks gedecriminaliseerd is, kunnen de rechten van sekswerkers beter worden beschermd. Hierdoor kunnen sekswerkers:

  • toegang krijgen tot medische zorg.
  • aangifte doen van een misdrijf bij de politie zonder angst om zelf vervolgd te worden.
  • zich organiseren en samenwerken voor grotere veiligheid.
  • gerust zijn dat hun familieleden niet worden aangeklaagd wegens het ‘leven van de opbrengsten van sekswerk’.

In de gesprekken die we met sekswerkers hebben gevoerd voor onze onderzoeken in Argentinië, Hongkong, Papua-Nieuw-Guinea en Noorwegen bleek dat deze rechten door criminalisering vaak in het gedrang komen.

6. Mensen die seks verkopen hebben bescherming nodig, maar waarom zouden we pooiers beschermen?

Ons beleid is niet bedoeld om pooiers te beschermen. Iedereen die sekswerkers misbruikt of uitbuit moet juridisch hard worden aangepakt.

De zogenaamde ‘pooierwetten’, doen echter meestal sekswerkers meer kwaad dan degenen die hen uitbuiten. Dit komt omdat dit soort wetten vaak vaag zijn.

Bijvoorbeeld: in veel landen is het strafbaar als twee sekswerkers samenwerken om zo hun eigen veiligheid te vergroten, omdat dit volgens de wet wordt beschouwd als bordeelhouden.

7. Gelooft Amnesty dat het betalen voor sekswerk een mensenrecht is?

Nee. Ons beleid gaat niet over de rechten van kopers van seks. Het is volledig gericht op het beschermen van sekswerkers, die door criminalisering het slachtoffers worden van schendingen.

Voor alle duidelijkheid: seks moet altijd plaatsvinden met instemming van alle partijen. Niemand kan seks eisen als zijn of haar recht.

8. Wat is het verschil tussen legalisatie en decriminalisering van sekswerk?

Decriminalisering is het schrappen van wetten die sekswerk verbieden. Legalisatie betekent dat de autoriteiten nieuwe wetten of beleid introduceren. Hiermee wordt sekswerk gereguleerd.

Amnesty is niet tegen legalisatie, maar regeringen moeten er wel voor zorgen dat hun wetgeving de mensenrechten van sekswerkers respecteert.

Dat legalisatie slecht uit kan pakken blijkt in Tunesië. Tunesische sekswerkers die in een geregistreerd bordeel werken en die willen stoppen met hun werk, moeten toestemming krijgen van de politie. Om die te krijgen, moeten ze aantonen dat ze op ‘eerlijke wijze’ hun geld kunnen verdienen. Sekswerkers die dit niet kunnen bewijzen, zijn strafbaar en krijgen geen bescherming van de wet.

9. Speelt decriminalisering van sekswerk mensenhandel niet in de hand?

Voor alle duidelijkheid: decriminalisering van sekswerk betekent niet dat mensenhandel opeens ook niet meer strafbaar is. Mensenhandel is een afschuwelijke mensenrechtenschending. Staten moeten beschikken over wetten die mensenhandel bestraffen. Ook moeten autoriteiten er alles aan doen om daders te berechten en slachtoffers te beschermen.

In ons onderzoek was er geen enkel betrouwbaar bewijs gevonden dat mensenhandel zou toenemen door het decriminaliseren van sekswerk. Wanneer sekswerk verboden is, kan dit een obstakel zijn in de strijd tegen mensenhandel. Bijvoorbeeld omdat slachtoffers terughoudend zijn om aangifte te doen uit angst om zelf te worden vervolgd. In landen waar sekswerk strafbaar is, is er geen bescherming op de werkplaats. Dit soort toezicht zou juist kunnen bijdragen aan de preventie van mensenhandel.

Verschillende organisaties die strijden tegen mensenhandel, zoals Freedom Network USA, de Global Alliance Against Traffic in Women en La Strada International, geloven dat daarom decriminalisering van sekswerk een positieve rol kan spelen in de strijd tegen mensenhandel.

10. Is decriminalisering van sekswerk schadelijk voor vrouwenrechten en zal het leiden tot verdere ongelijkheid in de wereld?

Gender-ongelijkheid kan een belangrijke drijfveer zijn om met sekswerk te beginnen, maar criminalisering stelt dit niet aan de kaak – het maakt de levens van sekswerkers alleen onveiliger. Vrouwen kunnen bijvoorbeeld moeilijker een baan vinden dan mannen, of worden veel minder betaald voor hetzelfde werk. Dit geldt niet alleen voor vrouwen, maar ook voor transgender en mannelijke sekswerkers, van wie velen homoseksueel of biseksueel zijn.

Staten moeten discriminatie en schadelijke stereotypes aanpakken en vrouwen en andere gemarginaliseerde groepen ondersteunen om voor hun rechten op te kunnen komen. Ook moeten staten ervoor zorgen dat mensen in staat zijn om op andere manieren hun geld te verdienen.

11. Waarom steunt Amnesty het ‘Zweedse model’ niet?

In het ‘Zweedse model’ is het betalen voor seks illegaal, maar zelf seksuele diensten aanbieden niet. Ook is ‘het organiseren van seks’, oftewel het houden van een bordeel of het samenwerken met andere sekswerkers strafbaar. Dit beleid is in onder andere Zweden en Noorwegen ingevoerd.

Ongeacht alle goede bedoelingen, kunnen wetten die het betalen voor en het organiseren van seks verbieden, schadelijk zijn voor sekswerkers. Sekswerkers nemen vaak meer risico om hun klanten te beschermen tegen de politie. Hierdoor moeten ze bijvoorbeeld op plekken werken waar nauwelijks tot geen toezicht mogelijk is, waardoor ze zelf een groter risico lopen om slachtoffer te worden van geweld.

Onder het Zweedse model worden sekswerkers bestraft als ze samenwerken of zich organiseren, om zo veiliger te kunnen werken. Omdat dit gezien wordt als ‘het organiseren van sekwerk’ en dat is volgens het model strafbaar. Uit ons onderzoek bleek dat Noorse sekswerkers vaak moeilijk woonruimte kunnen vinden, omdat huisbazen vervolgd kunnen worden voor het verhuren aan sekswerkers. Hierdoor komen sekswerkers soms gedwongen op straat te staan.

12. Is Amnesty hiermee niet de sekswerkindustrie aan het promoten?

Amnesty International steunt noch veroordeelt commerciële seks. Maar we veroordelen mensenrechtenschendingen die worden begaan tegen mensen die seks verkopen en de discriminatie waarmee ze te maken hebben. We geloven dat decriminalisering een belangrijke stap is om dit aan de kaak te stellen.

13. Hoe zit het met de mensen die het niet met jullie eens zijn?

We zien dat er fundamentele meningsverschillen zijn over dit onderwerp en we respecteren de denkbeelden van degenen die het niet met onze visie eens zijn. Met hen willen we een respectvolle en open dialoog aangaan over de beste manier om de mensenrechten van sekswerkers te beschermen.

14. Welk bewijs heeft Amnesty om haar standpunt te ondersteunen?

Amnesty is meer dan twee jaar bezig geweest om de visie op sekswerk te ontwikkelen. Het is gebaseerd op uitgebreid onderzoek van organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie, UN AIDS, de Speciale VN-Rapporteur voor het Recht op Gezondheid en andere organisaties binnen de Verenigde Naties. Daarnaast hebben we gekeken naar de standpunten van anderen, zoals de Global Alliance Against Traffic in Women.

Zelf hebben we uitgebreid onderzoek gedaan in Argentinië, Hongkong, Noorwegen en Papoea-Nieuw-Guinea en hebben we meer dan tweehonderd sekswerkers van over de hele wereld gesproken. Ook via onze kantoren over de hele wereld hebben we gesproken met sekswerkers, feministen, vrouwenrechtengroepen, hiv/aids-activisten en organisaties die strijden tegen mensenhandel.

Ook hebben we gebruikgemaakt van eerdere publicaties waarin de schendingen van de rechten van sekswerkers aan bod kwamen:

  • Ons rapport over geweld tegen vrouwen in Oeganda met verhalen van sekswerkers. Hen werd verteld dat ‘ze er om vroegen’ en dat ‘een prostituee niet verkracht kan worden’.
  • Ons persbericht waarin we Griekenland oproepen te stoppen met de criminalisering en stigmatisering van vermeende sekswerkers die hiv-positief bleken te zijn.
  • Ons rapport over het gebruik van marteling in Nigeria en hoe met name sekswerkers een doelwit zijn van de politie. Sekswerkers werden het slachtoffer van verkrachtingen en afpersing.
  • Onze spoedacties over de moord op sekswerkers in Honduras en de huisuitzettingen en schendingen tegen sekswerkers door de politie in Brazilië.
  • Ons rapport over Tunesië, waarin wordt beschreven hoe sekswerkers het slachtoffer worden van seksuele uitbuiting, chantage en afpersing door de politie.

15. Wat vindt Amnesty van het Nederlandse wetsvoorstel tot strafbaarstelling misbruik prostitué(e)s die slachtoffer zijn van mensenhandel?

Op basis van ons onderzoek kunnen we geen standpunt innemen over het wetsvoorstel. Wij roepen staten op mensenhandel en uitbuiting actief te bestrijden en hebben vanuit dat oogpunt ook waardering voor de inzet en de intentie van het initiatiefvoorstel. Echter, Amnesty waarschuwt ook voor onbedoelde effecten van wetgeving die er toe kunnen leiden dat personen die uit eigen beweging sekswerk doen in een onveiligere situatie komen. Dit zien we bijvoorbeeld in Noorwegen bij de criminalisering van klanten (waar het gaat om strafbaarstelling bij sekswerk met wederzijdse instemming). Omdat het Nederlandse wetsvoorstel zich richt op een bijzondere vorm van strafbaarstelling, waarbij kennis van dwang centraal staat, is dat een andere situatie dan die in de landenonderzoeken aan de orde komt.

Het is voor ons belangrijk dat, als we ons zouden mengen in Nederlandse discussie, we dit evidence-based doen. De effecten van het soort strafbaarstelling dat met dit initiatiefvoorstel wordt beoogd, kunnen we op basis van ons onderzoek onvoldoende inschatten om hier uitspraken over te doen.

De inhoud van deze pagina is op 26 mei 2016 geupdatet. Op die dag publiceerde Amnesty de visie op de rechten ven sekswerkers en vier nieuwe onderzoeken.