Saudi-Arabië

Ontwikkelingen in 2016

Saudi-Arabië stond aan het hoofd van een militaire coalitie die sinds maart 2015 bombardementen uitvoert in Jemen, met duizenden burgerslachtoffers tot gevolg. Volgens Amnesty-onderzoek pleegt de coalitie mogelijk oorlogsmisdaden, onder meer door gericht burgerdoelen aan te vallen. Daarnaast bleven Saudische mensenrechtenverdedigers ook in 2016 hun werk doen, met groot gevaar voor eigen leven. Twee mensenrechtenverdedigers werden veroordeeld tot lange celstraffen, drie werden er gearresteerd en tegen twee werden nieuwe rechtszaken gestart. Bovendien vluchtten enkele prominente mensenrechtenverdedigers het land uit omdat zij werden bedreigd.

Wat hebben we bereikt in 2016?

Politieke lobby

Onze politieke lobby met betrekking tot Saudi-Arabië richtte zich vooral op twee zaken: de onderdrukking van mensenrechtenverdedigers, en de resolutie over schendingen van mensenrechten en het oorlogsrecht door alle partijen in het conflict in Jemen, die in september in de VN-Mensenrechtenraad werd behandeld. Resultaat: De Nederlandse overheid toonde zich in 2016 publiekelijk kritischer tegenover Saudi-Arabië dan voorheen. Nederland toonde in september een sterke en kritische inzet bij de onderhandelingen voor de Jemen-resolutie in de VN-Mensenrechtenraad. Eerder al, tijdens de sessie van de Mensenrechtenraad in maart, wees Nederland namens de EU Saudi-Arabië op zijn verantwoordelijkheden als lid van de raad om de hoogste mensenrechtenstandaarden voor te staan. In maart nam de Tweede Kamer een motie aan waarmee er een de facto wapenembargo op Saudi-Arabië werd ingesteld. Ook dit was een duidelijk kritisch signaal aan de Saudische autoriteiten. Alle internationale druk heeft er vrijwel zeker toe bijgedragen dat Saudi-Arabië instemde met een resolutie waarmee een eerste stap werd gezet naar het afleggen van verantwoording voor schendingen in Jemen.

Projectie op de ambassade

We namen deel aan diverse debatten en publieke bijeenkomsten over de mensenrechten in Saudi-Arabië en de oorlog in Jemen. In oktober demonstreerden we bij de Saudische ambassade, waarbij we aandacht vroegen voor het bombarderen van burgers in Jemen. Dat deden we met een projectie op de gevel en een live Q&A via Facebook. Resultaat: Het Nederlandse publiek is zich steeds beter bewust van de schendingen waarvoor Saudi-Arabië verantwoordelijk is. Publieksbijeenkomsten over Saudi-Arabië worden goed bezocht en ook het Saudische publiek raakt meer betrokken bij Amnesty’s acties, met name via Twitter: 30 procent van de volgers van Amnesty’s Arabischtalige Twitteraccount komt inmiddels uit Saudi-Arabië, en van de actieve deelnemers op dat account zelfs 65 procent.

Contact met de EU

In het kader van ons werk voor implementatie van de EU-richtlijnen voor mensenrechtenverdedigers, brachten we Saudische mensenrechtenverdedigers op verschillende manieren in contact met EU-afgevaardigden. Resultaat: Saudische mensenrechtenverdedigers hebben betere contacten met de EU en EU-lidstaten. Ze hebben duidelijk hun prioriteiten laten weten over de steun die zij van de EU en van EU-lidstaten hopen te krijgen. De mensenrechtenverdedigers versterkten hun netwerk, waardoor ze in staat zijn sneller informatie te delen, lobby af te stemmen en acties te coördineren.

Acties voor slachtoffers

We voerden het hele jaar door actie voor individuele Saudische mensenrechtenverdedigers en andere slachtoffers van mensenrechtenschendingen. Resultaat: Met betrekking tot individuele mensenrechtenzaken werd in 2016 eens te meer duidelijk dat publiciteit, gekoppeld aan stille diplomatie, helpt in het geval van Saudi-Arabië. Zo zouden Ali al-Nimr en twee andere terdoodveroordeelden die ten tijde van hun misdrijf minderjarig waren, vermoedelijk in januari 2016 worden geëxecuteerd. Dit is niet gebeurd, zeer waarschijnlijk dankzij de internationale publieke verontwaardiging van onder andere Amnesty en de Europese Unie. Raif Badawi, de veroordeelde blogger die eveneens veel publiciteit heeft gekregen, bleef het hele jaar gevrijwaard van de voltrekking van de duizend stokslagen waartoe hij is veroordeeld. In januari 2015 had hij de eerste serie van vijftig slagen gekregen, maar sindsdien niet meer.

Reflectie

De mensenrechtenschendingen waarvoor Saudi-Arabië verantwoordelijk is, zijn enorm toegenomen in 2016, met name door de oorlog in Jemen. Onze kritiek op Saudi-Arabië, die we al jarenlang hebben, kreeg daardoor meer bijval vanuit de politiek en de internationale gemeenschap. Positief is dat de Nederlandse regering in 2016 bereid was zich hier fermer tegen uit te spreken. Dit als gevolg van druk vanuit de Tweede Kamer, mede gevoed door Amnesty’s input, en van de toegenomen media-aandacht voor schendingen in Saudi-Arabië. Eveneens positief is het feit dat de contacten tussen mensenrechtenverdedigers en EU-diplomaten, en de contacten tussen mensenrechtenverdedigers onderling, zijn verstevigd. Hierdoor kunnen mensenrechtenverdedigers hun communicatie en verzoeken aan de EU onderling beter afstemmen, en hebben ze meer communicatiekanalen met EU-diplomaten om hun boodschap direct over te brengen. Persoonlijk contact tussen mensenrechtenverdedigers en diplomaten is belangrijk, met name voor diegenen die zich nog in Saudi-Arabië bevinden. In geval van arrestatie wordt door de EU sneller gereageerd op zaken van individuen die zij persoonlijk kennen.

Hoe gaan we verder in 2017?

In 2017 blijven we ons richten op het versterken van de capaciteit van mensenrechtenverdedigers. We zullen onder meer het netwerk van mensenrechtenverdedigers trainen op het gebied van lobby en debatteren: hoe breng je je boodschap zo effectief mogelijk over en hoe ga je om met tegenargumenten? Daarnaast blijven we contacten tussen mensenrechtenverdedigers en EU-diplomaten faciliteren. Zo organiseren we een lobbytour met een groep mensenrechtenverdedigers naar een aantal EU-hoofdsteden, om daar hun boodschap over te brengen. Verder blijven we lobbyen, in coördinatie met andere Amnesty-secties in EU-landen, voor publieke verklaringen over de repressie van Saudische mensenrechtenverdedigers.