Interview Claudia

Demonstratierecht onder druk

Claudia Batstra is namens Amnesty als vrijwilliger onafhankelijk waarnemer bij demonstraties, waar ze monitort of het demonstratierecht gewaarborgd wordt. ‘Demonstraties zijn een essentieel onderdeel van de democratische rechtsstaat.’

‘Ik haal heel veel voldoening uit het maken van maatschappelijke impact.’ Werp één blik op de cv van Claudia Batstra en je weet dat daar geen woord aan gelogen is. Als kind al schreef ze ‘UNICEF’ of ‘Amnesty International’ op een papieren zak en haalde geld op voor het goede doel. Bij haar eerste bijbaantje in een lingeriewinkel maakte ze zich druk over het gebrek aan aanbod voor vrouwen van kleur. En tegenwoordig staan zowel haar beroeps- als haar privéleven vrijwel volledig in het teken van maatschappelijke betrokkenheid.

Batstra (26) is jurist en doet een master in staats- en bestuursrecht, met een speciale interesse in de relatie tussen burger en overheid. Daarnaast werkt ze bij Bureau Clara Wichmann mee aan een massaclaim van 60 duizend vrouwen tegen een fabrikant van ziekmakende borstimplantaten. Verder springt ze af en toe via een organisatie [Lyceo] bij als invaldocent Nederlands of maatschappijleer, als er ergens in het land een docent is uitgevallen. En toen ze hoorde dat Amnesty waarnemers zocht om demonstraties te monitoren stak ze meteen haar vinger op.

Cruciale bijdrages aan verandering

‘Als jurist heb ik grote interesse in het spanningsveld tussen burger en overheid, zoals zich dat in onder meer bij demonstraties manifesteert,’ zegt Batstra. ‘Daarnaast vind ik dat demonstraties een essentieel onderdeel zijn van de democratische rechtsstaat. Een demonstratie is een goede manier om deel te nemen aan het maatschappelijk debat, vooral voor mensen uit gemarginaliseerde groepen die minder makkelijk toegang hebben tot de politiek en de media. Historisch gezien hebben demonstraties cruciale bijdrages geleverd aan maatschappelijke veranderingen. Zonder demonstraties was het kiesrecht voor vrouwen er nooit gekomen, of de veertigurige werkweek.’

Als onafhankelijk waarnemer namens Amnesty is Batstra met enige regelmaat aanwezig bij demonstraties. Met haar collega-waarnemers monitort ze of het demonstratierecht gewaarborgd wordt. De waarnemers, die van Amnesty een training ontvingen, leggen de gebeurtenissen tijdens de demonstratie vast in beeld en tekst en maken er naderhand een intern verslag van. Als daar aanleiding voor is, kan Amnesty op basis van die informatie direct publiekelijk reageren. Ook kan de opgedane informatie worden gebruikt om de burgemeester, gemeente en politie erop te wijzen dat zaken beter geregeld moeten worden.

Politie schiet tekort

Dat dat soms hard nodig is, blijkt wel uit de ervaringen van Batstra bij de demonstratie van Kick Out Zwarte Piet in De Lier, in november 2023. ‘De situatie was heel bedreigend,’ vertelt Batstra. ‘Er was een vijandig publiek van mannen met gezichtsbedekking, die de groep achtervolgden en probeerden te omsingelen. Er werd met van alles naar de demonstranten gegooid: volle bierblikken, zwaar vuurwerk, tomaten.’ Hoewel Batstra en haar collega’s met hun hesjes en badges duidelijk herkenbaar waren als niet behorende tot de demonstranten, leek dat voor het vijandige publiek weinig uit te maken. ‘Ik kreeg een ei in mijn gezicht. Het duurde 30 minuten voordat er voldoende politie was gearriveerd om in te grijpen. De politie is echt tekortgeschoten. Ze lijken telkens weer te onderschatten hoe gevaarlijk het is voor demonstranten van Kick Out Zwarte Piet. Je moet er niet aan denken wat er gebeurt als een demonstrant in dat vijandige publiek verzeild raakt.’

Waarnemen bij demonstraties is heel belangrijk, vindt Batstra. ‘Overheden hebben vaak weinig kennis van het demonstratierecht, waardoor dat steeds verder onder druk komt te staan. Het optreden van de politie is overal verschillend. Ik zie het als de taak van ons waarnemers om de overheid erop te wijzen om daar één lijn in te brengen, conform het demonstratierecht.’