Psychiaters, psychologen en mensenrechten
In het algemeen gelden voor psychiaters en psychologen de gedragscodes van de medische ethiek. Misbruik van de psychiatrie voor politieke doeleinden kan verschillende vormen aannemen.
Tot de ethiek van psychiatrische en psychologische hulp behoren onder meer de plicht tot zorg, vertrouwelijkheid van patiëntgegevens en de bevoegde en adequate uitoefening van het beroep. De Wereld Psychiatrische Associatie (WPA) nam in 1977 (herzien in 1983) de Verklaring van Hawaï aan, waarin regels werden geformuleerd om misbruik van psychiatrie te voorkomen. In 1989 stelde de WPA in een verklaring dat elke betrokkenheid van psychiaters bij de doodstraf een schending van de beroepscode is. De Internationale Unie van Psychologische Wetenschap aanvaardde in 1976 een verklaring die zich uitspreekt tegen enig gebruik van psychologen en gegevens van de psychologie op een wijze die de mensenrechten schendt.
Misbruik van psychiatrie
Misbruik van de psychiatrie voor politieke doeleinden kan verschillende vormen aannemen. Zo worden oppositieleden soms zonder psychiatrische gronden opgesloten in een psychiatrische inrichting of krijgen ze drugs toegediend. Gevangenen gebruiken voor psychologisch onderzoek is een andere vorm van misbruik. Net als het gebruik van psychologische middelen om gevangenen onder druk te zetten, of het onderzoeken van gevangenen om te zien of zij in staat zijn marteling te ondergaan.
Misbruik van psychiatrie in het Oostblok en China
Misbruik van psychiatrie jegens dissidenten (mensenrechtenverdedigers) was wijdverbreid in de voormalige Sovjet-Unie, Roemenië en andere Oost-Europese staten. Veel Sovjet-dissidenten werden opgesloten in het beruchte Serbski-instituut in Moskou. Eén van hen, Vladimir Boekovski, voerde later wereldwijd actie tegen dit misbruik.
Amnesty heeft in recente jaren actie gevoerd voor onder meer slachtoffers van misbruik van psychiatrie in China, Maleisië, Turkmenistan en Oezbekistan, en voor de verbetering van de leefomstandigheden in psychiatrische instellingen in Roemenië, Bulgarije en Rusland. Amnesty rapporteerde over misbruik van psychiatrie in Rusland, zoals in 2013 over Michail Kosenko, die had deelgenomen aan demonstraties tegen de overheid.
Toen het misbruik van psychiatrie zo goed als verleden tijd leek, na de val van de communistische regeringen in Oost-Europa, kwam Human Rights Watch in 2002 met een rapport waarin de organisatie schatte dat in China 15 procent van alle ‘psychiatrische patiënten’ in feite werd vastgehouden op politieke gronden.
Instituut voor Mensenrechten en Medisch Onderzoek
Het Nederlands instituut voor Mensenrechten en Medisch Onderzoek (iMMO) voert onderzoeken uit bij vermoede slachtoffers van marteling en onmenselijke behandeling, in het kader van de asielprocedure. Het iMMO zet medici en psychologen in die daarin getraind zijn. Het iMMO verzorgt ook trainingen, bijvoorbeeld over de vroege signalering van slachtoffers van marteling.
De Thesaurus Zorg en Welzijn geeft uitgebreide informatie over stoornissen en zorg, alsmede over cliëntenorganisaties in Nederland.
