Positieve actie (positieve discriminatie) en mensenrechten

Positieve actie is de aanduiding voor programma’s waarin bepaalde groepen met een zwakke positie, zoals vrouwen en minderheden, extra kansen krijgen op de arbeidsmarkt, in scholen en dergelijke. Positieve actie kan helpen om een sociaaleconomische achterstand te verminderen.

In West-Europa komt positieve actie onder meer tot uiting in een beleid waarin bij gelijke kandidaten voor een baan de voorkeur wordt gegeven aan een vrouw of lid van een minderheid. In de Verenigde Staten moet elk bedrijf met overheidscontracten een programma van positieve actie (affirmative action) kunnen overleggen. Nederland trof in het verleden wettelijke maatregelen om te bevorderen dat bedrijven een bepaald percentage leden van etnische minderheden in dienst nemen. Die maatregelen hadden gering effect.

Positieve discriminatie

Dergelijke positieve ‘discriminatie’ is de enige vorm van discriminatie die het internationaal recht goedkeurt. Zo staat in het VN-Vrouwenverdrag dat ‘tijdelijke bijzondere maatregelen gericht op versnelling van feitelijke gelijkstelling van mannen en vrouwen niet worden beschouwd als discriminatie’. Het effect van positieve discriminatie wordt betwist. Op beperkte schaal kan zij leiden tot emancipatie van zwakkere groepen. Critici wijzen erop dat het ook kan leiden tot verzwakking van de positie van individuele leden van die groepen door stigmatisering.