Ongedocumenteerden

Ongedocumenteerden zijn mensen zonder een geldige verblijfsvergunning. In Nederland verblijven er enkele tienduizenden.

De schattingen van het aantal mensen in Nederland zonder geldige verblijfsvergunning lopen uiteen, maar het zijn er zeker enkele tienduizenden. “Onder hen zijn mensen wier vergunning is verlopen, uitgeprocedeerde asielzoekers, statelozen die niet kunnen terugkeren naar het land van geboorte.” Ze hebben geen verblijfsvergunning gekregen, of zijn die weer kwijtgeraakt.

Ongedocumenteerden: kwetsbare positie

Ongedocumenteerden zijn uitgesloten van sociale voorzieningen, maar onder meer kerkelijke organisaties en vrijwilligersgroepen, zoals van artsen, geven vaak hulp. Steuncomités voor ongedocumenteerden geven een beperkte groep begeleiding door te bemiddelen in levensonderhoud, onderdak, medische zorg, rechtsbijstand, onderwijs en geestelijke steun. De invoering van de Koppelingswet (1998) maakt het ongedocumenteerden onmogelijk zich tegen ziektekosten te verzekeren.

Ongedocumenteerden: rechten

Er zijn uitzonderingen: ongedocumenteerde vreemdelingen hebben wel recht op ‘medisch noodzakelijke’ zorg en rechtsbijstand, en ongedocumenteerde kinderen (onder de 18 jaar) zijn leerplichtig en hebben recht op onderwijs. Medici en ziekenhuizen zijn verplicht elke patiënt met acute en ernstige klachten hulp te verlenen. Ze kunnen voor dergelijke zorg voor ongedocumenteerden tot op zekere hoogte een beroep doen op speciale fondsen van de overheid.

Ook ongedocumenteerden hebben recht op ‘bed bad brood’. Het Europese Comité voor Sociale Rechten sprak in 2014 uit dat Nederland, door bepaalde migranten uit te sluiten van opvang, de rechten die in het Europees Sociaal Handvest zijn vastgelegd schendt. De uitspraak bepaalde dat ongedocumenteerden het risico lopen op ernstige onherstelbare schade als zij worden uitgesloten van de toegang tot onderdak, voedsel en kleding, omdat de toegang tot voedsel, water, een veilige plaats om te slapen en kleding tot de basale levensbehoeften behoren om te overleven.

Hierom moet Nederland ook voor deze groep deze basale levensbehoeften bieden. Deze verplichting is onvoorwaardelijk; zo mag de overheid bijvoorbeeld niet eisen dat de ongedocumenteerde vreemdeling meewerkt aan terugkeer, voordat opvang wordt geboden.

Ongedocumenteerden: niet strafbaar

Verblijf zonder geldige documenten is in Nederland geen strafbaar feit. Ongedocumenteerden die worden aangetroffen kunnen wel in vreemdelingendetentie worden gezet. Dat doet de overheid ter voorbereiding van hun uitzetting. Van degenen die niet worden uitgewezen maar ook niet toegelaten wijken waarschijnlijk velen op eigen gelegenheid uit naar andere Europese landen. Anderen blijven in Nederland, zonder papieren.

Ongedocumenteerden: meer informatie

Veel informatie over uitgeprocedeerde asielzoekers en de hulpverlening vindt u op de websites van de Stichting INLIA en Stichting Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt. Voor gezondheidszorg aan ongedocumenteerden is er de Stichting Lampion, een samenwerkingsverband van twaalf organisaties. Verhalen van ongedocumenteerden zijn te vinden op de website Vluchtverhalen.