Ombudsman en mensenrechten

Een ombudsman is een functionaris die tot taak heeft de burger in diens omgang met de overheid te beschermen tegen willekeur.

De Zweedse grondwet voorzag sinds 1809 in een ombudsman (Zweeds voor ‘vertegenwoordiger’), aangesteld door het parlement. Het instituut bestaat nu in tientallen landen, in Nederland sinds 1982. Iedere burger kan zich tot een ombudsman wenden als die meent onjuist te zijn behandeld door een administratief orgaan.

Nederland

De Nationale ombudsman, die voor 6 jaar wordt benoemd, behandelt in de praktijk veel zaken waarin procedures van de overheid nodeloos lijken te zijn vertraagd. Hij constateerde herhaaldelijk dat de overheid traag is in het reageren op vragen en klachten. Er kwamen later ook instellingen van de ombudsman op gemeentelijk niveau.

Wereldwijd

Wereldwijd is vooral in de jaren 1990 het aanstellen van een ombudsman, of het instellen van een nationale commissie voor mensenrechten, in zwang geraakt. Mensenrechtenverdedigers hebben vaak formeel of informeel als ombudsman gefungeerd. De VN aanvaardden in 1991 de Principes van Parijs, een verklaring die benadrukt dat een ombudsman onafhankelijk van de overheid moet kunnen werken en zich naar eigen keuze mag laten bijstaan door onafhankelijke deskundigen en organisaties.