Migranten en hun rechten

Migratie komt veel minder voor dan men vaak vermoedt. Slechts 3,6 procent van de wereldbevolking (281 miljoen mensen) vestigt zich voor langere tijd in een ander land (cijfers 2020). Het aantal vluchtelingen is nog veel kleiner: ongeveer 0,45 procent (35,3 miljoen eind 2022). Wel stijgen die percentages de laatste decennia.

Veelvoorkomende schendingen van de rechten van migranten zijn onder meer: discriminatie in werk, huisvesting en dergelijke; negatieve stigmatisering van en geweld tegen vreemdelingen (xenofobie); het onthouden van kiesrecht, ook aan lang gevestigde migranten; gebrek aan bescherming tijdens de migratie; en de feitelijke veroordeling van veel migranten tot een marginaal bestaan met weinig kansen op werk, scholing en politieke participatie.

Rechten van migranten: Europa

Het Europees sociaal handvest gaat in op de rechten van migranten. Het stelt dat staten moeten streven naar onder meer: bijzondere bescherming, ook bij reizen van en naar het gastland; gezinshereniging; gelijke behandeling; overdracht van verdiensten naar het thuisland; bescherming tegen uitzetting, behalve als de betreffende migrant een gevaar voor de openbare orde of zedelijkheid is. Al deze bescherming geldt ook voor migranten die zelfstandige ondernemers zijn. Ook wordt de staten opgedragen stappen te ondernemen tegen misleidende propaganda aangaande immigratie en emigratie.

Migrantenwerkers

In 1990 aanvaardden de VN een ‘Verdrag over de bescherming van de rechten van alle migrantenwerkers en hun familieleden’. Het trad in werking in 2003, toen twintig staten het hadden geratificeerd. België en Nederland deden dat nog niet. Westerse landen lijken vooral beducht dat het verdrag de migranten te veel rechten zou garanderen, vooral voor ongedocumenteerden (illegale of irreguliere migranten). Amnesty stelt daartegenover dat het verdrag ongedocumenteerde migratie juist wil tegengaan, maar dat internationaal recht al lang voorschrijft dat een bestaansminimum moet worden gegarandeerd voor alle migranten, ook de illegale.

Migranten in Nederland

Van de 17,6 miljoen inwoners van Nederland op 1 januari 2022 zijn er 2,6 miljoen in het buitenland geboren. Zij zijn als migrant naar Nederland gekomen. De overige 15 miljoen inwoners zijn in Nederland geboren. Twee derde van deze migranten (1,7 miljoen mensen) komt van buiten Europa. De grootste groep komt uit Turkije (205 duizend), gevolgd door Suriname (178 duizend) en Marokko (173 duizend). Andere grote groepen zijn die van ‘asielmigranten’. In november 2023 waren de meesten van hen Syrisch (43,5 procent), Turks (7,2 procent), Eritrees (5,1 procent), Jemenitisch (5,0 procent), Iraaks (3,3 procent) of Soedanees (3,3 procent).

Nederland was tussen 2003 en 2007 nog een emigratieland (er vertrokken meer mensen dan er binnenkwamen); in 2008 is Nederland weer een immigratieland geworden. In 2022 immigreerden 403.108 mensen naar Nederland. Er emigreerden er 179.310. Het migratiesaldo (de immigratie minus de emigratie) bedroeg dus 223.798 personen.

Consensus van Kopenhagen

Er zijn deskundigen die pleiten voor méér migratie, zoals de Consensus van Kopenhagen uit 2004. Dat vergroot de spreiding van kennis en ervaringen, en kan leiden tot vermindering van de wereldwijde inkomstenverschillen. Om de weerstand tegen immigratie in rijke landen te verminderen kan een overheid selecteren in toelating, bijvoorbeeld alleen van hoger opgeleiden. Ze kan ook een verblijfsvergunning tijdelijk maken, of bepaalde voorzieningen, zoals bijstandsuitkeringen, aan immigranten onthouden. Alleen die eerste maatregel werkt echter goed op de langere termijn, stelden de leden van de Consensus vast.