Gratie en mensenrechten
Gratie (Engels: pardon) is kwijtschelding van schuld of straf, verleend door de autoriteiten. Bij gratieverlening aan grote groepen spreekt men ook van amnestie of (generaal) pardon. In sommige strafstelsels betekent de gratie een kwijtschelding van schuld en straf, in andere alleen van de straf.
Gratie na een oorlog
Artikel 6.5 van het Tweede protocol van de Geneefse verdragen stelt dat ‘partijen na het beëindigen van de vijandelijkheden een zo breed mogelijke amnestie moeten nastreven’. Veel deskundigen in het internationaal recht menen dat die bepaling niet mag worden misbruikt om aan schenders van mensenrechten amnestie te verlenen.
Amnestie
Algemene amnestieverlening volgt vaak op perioden van gewapend conflict en onderdrukking, als een middel van verzoening. Organisaties als Amnesty International pleiten tegen elke vorm van amnestie die verhindert dat de waarheid boven komt en de verantwoordelijken voor ernstige schendingen van mensenrechten worden berecht.
Doodstraf
Het VN-verdrag (BuPo) stelt dat ieder die ter dood is veroordeeld recht heeft op gratie of omzetting van het vonnis in een andere straf.
Gevangenisstraf en juridische vervolging
In veel landen bestaat de mogelijkheid dat de president of het staatshoofd gratie verleent, bijvoorbeeld ter gelegenheid van een feestdag of een ambtswisseling. Gratieverzoeken kunnen in Nederland en België (‘recht van genade’) worden gericht aan de koning.
Uitgeprocedeerde asielzoekers
Gratie wordt soms verleend aan ongedocumenteerden (illegalen) en uitgeprocedeerde asielzoekers, bijvoorbeeld in de vorm van een generaal pardon.
Moratorium
Een moratorium is een tijdelijke vorm van gratie: gedurende enige tijd wordt bijvoorbeeld de uitvoering van de doodstraf of de uitwijzing van vreemdelingen opgeschort.
