Corruptie en mensenrechten

Corruptie is onwettige omkoping van functionarissen met geld, goederen of diensten, om daardoor voordeel te verkrijgen.

Corruptie (letterlijk: bederf) bedient zich van middelen als fraude, steekpenningen, bedreiging, afpersing, het bevoordelen van familieleden en vrienden, enzovoort. Corruptie wordt soms beschouwd als een noodzakelijk economisch middel, bijvoorbeeld omdat de staat op die manier minder geld kwijt is aan ambtenarensalarissen.

In veel landen is corruptie zeer algemeen en wordt als min of meer normaal beschouwd, omdat de overheidssalarissen zo laag zijn. Zo worden boetes bij de politie vaak afgekocht met een onderhandse regeling. Ernstiger is corruptie op hoog niveau, die vaak gepaard gaat met schendingen van mensenrechten; om het aannemen van steekpenningen te verhullen, gebruikt een overheid bijvoorbeeld geweld tegen journalisten of vakbondsleiders.

Internationale corruptieranglijst

De organisatie Transparency International publiceert een ‘index van waargenomen corruptie‘, gebaseerd op ervaringen van zakenlieden. Volgens de gegevens van 2016 kenden landen als Denemarken, Nieuw-Zeeland, Finland, Zweden, Zwitserland en Noorwegen nauwelijks corruptie. De meeste corruptie werd waargenomen in Somalië, Zuid-Sudan, Noord-Korea, Syrië, Jemen, Sudan en Libië. In 2022 waren het goeddeels dezelfde landen met de minste en meeste corruptie, met Denemarken op de hoogste en Nederland op de achtste plaats.

Corruptie leidt tot schendingen van mensenrechten. Corruptie bedreigt de levensstandaard omdat mensen een groot deel van hun inkomen kwijt zijn aan steekpenningen, smeergeld en oneigenlijke betalingen. Corruptie ondermijnt de rechten van werkers, waaronder de rechten op werk, eerlijk inkomen, bescherming van de werkplek en veiligheid. Corruptie ondermijnt de rechtsstaat, de rechtsgang en het legitiem beleid van de overheid.

Juridische misstanden

Als de justitie de corruptie bestraft, treft ze vaak mensen die onschuldig zijn, omdat ook het justitiële systeem corrupt is. Degenen die corruptie aan de kaak stellen, worden vaak vervolgd of bedreigd. Amnesty heeft bericht over tientallen landen waar corruptie ertoe heeft geleid dat rechters onschuldigen veroordelen en de werkelijke verantwoordelijken (vaak op hoge posities) niet aanpakken.

Met vragen over corruptie bij de Nederlandse overheid kunt u terecht bij BING, het expertisecentrum op het gebied van integriteit van het binnenlands bestuur, of bij de plaatselijke of nationale ombudsman.

Corruptie in Bangladesh en Cambodja

In augustus 2017 werd de Bengalees Sohel Rana veroordeeld tot een gevangenisstraf van drie jaar wegens corruptie. Hij had zich volgens de rechter schuldig gemaakt aan het achterhouden van informatie over zijn inkomen bij een anti-corruptiecommissie. Plana was eigenaar van de een kledingfabriek die in 2013 instortte. Daarbij kwamen honderden mensen om het leven. Plana’s veroordeling stond overigens los van de ramp.

Cambodja raakt in hoog tempo ontbost, vooral door de diepgewortelde corruptie die bomen razendsnel doet verdwijnen. Veel houtkapbedrijven hebben banden met hooggeplaatste militairen of ambtenaren. Zo kunnen ze ongestoord een oerbos in gaan om bomen te kappen. Zelfs beschermde natuurgebieden worden daarbij niet gemeden. Aan de grens met Vietnam negeren douanebeambten het exportverbod op hout in ruil voor wat smeergeld.