Acties voor mensenrechten

Volgens het internationaal recht moet een overheid doen wat nodig is om tegemoet te komen aan internationale en nationale wettelijke verplichtingen.

Zo’n daad of actie is bijvoorbeeld het uitvoeren van een wet, de berechting van schenders van mensenrechten, het treffen van voorzieningen zodat mensen een menswaardig leven kunnen leiden, het openstellen van klachtrecht. Als een overheid dat niet doet, kunnen burgers in actie komen.

Geschiedenis

Acties zijn van alle tijden. In de komedie Lysistrata van de Griekse toneelschrijver Aristofanes (5e eeuw v. Chr.) besluiten vrouwen hun mannen geen seks te gunnen zolang die geen einde maken aan de oorlog. Massale publieksacties bestaan al zeker tweehonderd jaar. Vroege voorbeelden van publieksacties in de VS waren het ‘Comité ter afschaffing van de slavenhandel’, dat tussen 1787 en 1819 actief was; de actie met pamfletten die in 1886 in Chicago werden uitgedeeld om te protesteren tegen de vervolging van communisten; en de massa’s brieven die het ministerie van Justitie kreeg als protest tegen het lynchen van zwarte activisten in 1890. Internationaal georganiseerde actiegroepen kwamen op in de strijd tegen de slavernij, in de vroege 19e eeuw.

Niet-gouvernementele organisaties

Niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) voeren volop acties en campagnes. Een actie heeft een duidelijk omschreven doel. Amnesty International wil bijvoorbeeld dat de doodstraf wordt afgeschaft, een milieuorganisatie wil verhinderen dat een olieplatform wordt afgezonken, een organisatie van gevangenen wil een betere bezoekregeling. Soms is een actie kleinschalig en plaatselijk, soms is ze wereldwijd.

Campagnes

Vooral na 1960 namen de actiegroepen een grote vlucht. Er kwamen internationale organisaties zoals Amnesty International (1961), Greenpeace (1971), Artsen zonder Grenzen (1971) en Human Rights Watch (1979). Grote organisaties zetten een scala van middelen in: brieven, petities, lobby, publiciteit, bewustwording en vaak ook het verlenen van materiële of immateriële steun. Amnesty International voert jaarlijks vele honderden acties voor individuen, waaronder bliksemacties. Een langlopende actie of een actie die gevoerd wordt samen met andere organisaties wordt vaak ‘campagne’ genoemd. Actiegroepen zijn een heel belangrijk onderdeel van de civil society, het maatschappelijk middenveld.

Legitimiteit van actiegroepen

Een gevaar dat grotere actiegroepen bedreigt is dat ze almaar professioneler en commerciëler worden en in de loop der jaren de binding met de eigen achterban verliezen. Vaak wordt dan ook de legitimiteit van de organisaties in twijfel getrokken: namens wie spreken de organisaties eigenlijk? Organisaties met een sterke democratische structuur, een actieve achterban en een goed omschreven werkterrein, zoals Amnesty International, kunnen hun legitimiteit het beste garanderen.