Zuid-Sudan: surveillance door veiligheidsdienst zorgt voor angstcultuur

De Nationale Veiligheidsdienst (NSS) van Zuid-Sudan maakt misbruik van surveillance om journalisten, activisten en critici te terroriseren. Dit leidt tot een klimaat van extreme angst en zelfcensuur. Bedrijven die de apparatuur hiervoor leveren, zijn daar medeschuldig aan. Dat staat in een rapport dat Amnesty International vandaag uitbrengt.

In het rapport “These Walls Have Ears” – The Chilling Effect of Surveillance in South Sudan levert Amnesty nieuw bewijs van waartoe de Zuid-Sudanese autoriteiten op het gebied van surveillance in staat zijn. Ook laat het onderzoek zien dat telecommunicatie- en surveillancebedrijven het mogelijk maken dat telefoongesprekken worden onderschept zonder toereikende waarborgen dat mensenrechten niet geschonden worden.

Israëlische afluisterapparatuur

Amnesty ontdekte bijvoorbeeld documenten waaruit blijkt dat het Israëlische bedrijf Verint Systems Ltd. de Zuid-Sudanese overheid in elk geval tussen 2015 en 2017 technologie leverde waarmee communicatie kan worden onderschept. Dat terwijl er een groot risico was dat deze technologie zou bijdragen aan mensenrechtenschendingen.

Critici tot zwijgen gebracht

Zuid-Sudan werd onafhankelijk in 2011. Sindsdien is de vrijheid van meningsuiting er zeer beperkt. Volgens het VN-Mensenrechtencomité is het land een van de gevaarlijkste plekken ter wereld voor journalisten. De regering, en met name de NSS, legt critici van de regering, mensenrechtenactivisten en journalisten het zwijgen op. Daarvoor gebruiken zij intimidatie, pesterijen, willekeurige arrestaties, langdurige detentie, marteling en mishandeling, gedwongen verdwijningen en buitengerechtelijke  executies.

De meeste activisten die Amnesty interviewde, zeiden door te gaan met het uiten van hun mening ondanks de mogelijk ernstige gevolgen daarvan. Tegelijkertijd gaven zij aan erg op hun woorden te letten en er continu op te letten wat ze zeggen, waar en tegen wie. Een activist zei: ‘Je kunt niet spreken zonder er eerst twee keer over na te denken.’

De NSS is overal

De NSS heeft zeer ruime bevoegdheden om zonder enige controle surveillance toe te passen zonder voldoende rekening te houden met het recht op privacy.

NSS-agenten zijn geïnfiltreerd in alle niveaus van de samenleving in Zuid-Sudan en omringende landen. Zo zijn NSS-spionnen actief bij maatschappelijke organisaties, media, beveiligingsbedrijven en hotels. Bovendien is voor elke publieke bijeenkomst toestemming van de NSS vereist, waardoor een open maatschappelijk debat niet mogelijk is.

Aftappen telefoons

Vrijwel alle activisten zijn bezorgd dat hun telefoons worden afgetapt. Afgetapte telefoongespreken worden regelmatig gebruikt als bewijs in de rechtbank of tijdens verhoren.

De NSS kan telefoons vrijwel zeker alleen maar aftappen als telecombedrijven daaraan meewerken. Een oud-medewerker van telecombedrijf Vivacell vertelde Amnesty dat de NSS via in Israël geproduceerde surveillancetechnologie directe toegang heeft tot alle telecombedrijven in het land. Ook vertelde hij dat de Zuid-Sudanese overheid alle telecombedrijven verplichtte een jaarlijks servicebedrag te betalen aan het Israëlische bedrijf Verint Systems Ltd.

Amnesty vroeg alle telecombedrijven in Zuid-Sudan om een reactie. Slechts één bedrijf antwoordde: MTN Group. MTN verklaarde dat de Zuid-Sudanese autoriteiten en de wetgeving van telecombedrijven eisen dat ze ‘legale interceptie mogelijk maken’.

Amnesty’s oproep

Amnesty International roept telecombedrijven en surveillancetechnologiebedrijven op hun verantwoordelijkheid te nemen en geen diensten te verlenen aan de NSS zolang het risico groot is dat die worden gebruikt om mensenrechten te schenden.

Amnesty roept de Zuid-Sudanese autoriteiten op de NSS te beteugelen en ervoor te zorgen dat de dienst binnen de wet opereert. Ook moeten de autoriteiten het gebruik van surveillance stoppen totdat er mensenrechtenwaarborgen zijn ingebouwd. Daarnaast is er dringend onafhankelijk onderzoek nodig naar illegale surveillance en moeten de verantwoordelijken daarvoor ter verantwoording worden geroepen.

Lees het rapport “These Walls Have Ears” – The Chilling Effect of Surveillance in South Sudan