Zimbabwe: 10 jaar sinds de gedwongen verdwijning van journalist en activist Itai Dzamara

Tien jaar na de gedwongen verdwijning van de Zimbabwaanse journalist en pro-democratie activist Itai Peace Dzamara, roept Amnesty International opnieuw de autoriteiten op om dringend een onafhankelijk, onpartijdig en transparant onderzoek in te stellen naar zijn verblijfplaats.

In de ochtend van 9 maart 2015 ontvoerden vijf mannen Dzamara uit een kapperszaak in de hoofdstad Harare. Ze beschuldigden hem van het stelen van vee, deden hem handboeien om en reden met hem weg in een witte vrachtwagen met verborgen nummerplaten. Alle pogingen van familieleden en mensenrechtenadvocaten om zijn verblijfplaats te achterhalen zijn op niets uitgelopen.

Oproep tot onderzoek

“Itai Dzamara’s familie en dierbaren krijgen al 10 jaar lang geen antwoord. De autoriteiten hebben oproepen om informatie en onderzoek, onder andere van zijn vrouw Sheffra Dzamara, genegeerd”, zegt Tigere Chagutah van Amnesty International. “De Zimbabwaanse autoriteiten moeten dringend een effectief onderzoek instellen naar wat er met Itai Dzamara is gebeurd en een einde maken aan hun officiële stilzwijgen over zijn zaak.”

Leider van protestgroep

Dzamara was een leider van de Occupy Africa Unity Square, een pro-democratische protestgroep. Twee dagen voor zijn gedwongen verdwijning sprak Dzamara een bijeenkomst van de oppositie toe waar hij opriep tot massale actie tegen de verslechterende economische omstandigheden in Zimbabwe.

Aangifte van vermissing

Onmiddellijk na Dzamara’s ontvoering deed zijn vrouw aangifte van vermissing. De volgende dag stapte Zimbabwe Lawyers for Human Rights naar het Hooggerechtshof om te proberen de staat te dwingen alle beschikbare middelen in te zetten om de verdwijning van Dzamara te onderzoeken en hem te lokaliseren.

Veiligheidsdiensten en politie geven geen informatie

Het Hooggerechtshof van Zimbabwe beval de politie en staatsveiligheidsagenten om Dzamara te zoeken en elke twee weken verslag uit te brengen over hun voortgang. Volgens zijn advocaat heeft geen van de veiligheidsdiensten volledig gehoor gegeven aan het bevel. De politie heeft naar verluidt geen substantiële informatie gegeven over de details van hun vermeende onderzoek toen ze rapporten indienden bij de rechtbank, en is inmiddels zelfs gestopt met het indienen van rapporten.

“De autoriteiten hebben nog steeds geen geloofwaardig onderzoek gedaan naar het lot of de verblijfplaats van Itai Dzamara,” zegt Tigere Chagutah. “Het is tijd dat de autoriteiten stoppen met doen alsof en serieus werk maken van het vinden van Itai Dzamara. Degenen die verdacht worden van verantwoordelijkheid voor zijn gedwongen verdwijning moeten ter verantwoording worden roepen.”

Een patroon van brute onderdrukking

Dzamara’s gedwongen verdwijning volgde op maanden van vervolging nadat hij een petitie had ingediend waarin hij de toenmalige president van Zimbabwe, Robert Mugabe, opriep om af te treden en de weg vrij te maken voor verkiezingen.

In november 2014 nam Dzamara deel aan een vreedzaam protest in Harare. De antioproerpolitie sloeg hem tot hij zijn bewustzijn verloor. In het ziekenhuis zakte Dzamara in elkaar en moest hij worden gereanimeerd en behandeld op de intensive care.

Een maand later ontvoerden onbekende mannen Dzamara en twee andere activisten. Ze namen hen naar verluidt mee naar een kantoor van de regerende ZANU-PF-partij en sloegen hen in elkaar met metalen staven. Daarna brachten ze hen naar een politiebureau. De politie liet de ontvoerders vrij zonder hen in staat van beschuldiging te stellen. Dzamara en de twee activisten moesten in het ziekenhuis worden opgenomen vanwege de verwondingen die ze opliepen tijdens de ontvoering.

Complete straffeloosheid

Sinds de gedwongen verdwijning van Dzamara zijn veel andere activisten en mensenrechtenverdedigers in Zimbabwe het slachtoffer geworden van pesterijen, intimidatie of marteling. Alleen al in de afgelopen 2 jaar zijn minstens tien activisten van de oppositie ontvoerd.

Zes mensen werden ontvoerd na de omstreden verkiezingen van 2023, waaronder oppositieactivist en kerkleider Tapfumaneyi Masaya, wiens lichaam later gedumpt werd op een boerderij. Anderen werden naar verluidt gemarteld en sommigen meldden dat ze met een onbekende stof waren ingespoten.

Vorig jaar, tijdens een massale onderdrukking van afwijkende meningen voorafgaand aan een regionale top in Harare, trokken veiligheidsagenten vier activisten uit een vliegtuig en martelden hen naar verluidt acht uur lang.

De autoriteiten hebben in geen van deze gevallen een onderzoek ingesteld.

“Nu de daders van Itai Dzamara’s gedwongen verdwijning volledig ongestraft blijven, mag het geen verrassing zijn dat soortgelijke mensenrechtenschendingen doorgaan in Zimbabwe,” zegt Tigere Chagutah. “De regering van Zimbabwe moet mensenrechtenverdedigers, activisten en politieke oppositiepartijen beschermen, zodat ze hun werk kunnen doen.”

Lees hier meer over de mensenrechtensituatie in Zimbabwe.