Zes dingen die je moet weten over het WK voetbal in Qatar
Doordat Qatar gastland is van het WK voetbal 2022, dat op 20 november van start gaat, staat de Golfstaat wereldwijd in de schijnwerpers. Sinds de FIFA het toernooi in 2010 aan Qatar toekende, is de erbarmelijke situatie van arbeidsmigranten in het land breed uitgemeten. Bouwvakkers, huishoudelijk personeel en anderen worden nog steeds geconfronteerd met het te laat of het helemaal niet betalen van loon, dwangarbeid en uitbuiting.
De behandeling van arbeidsmigranten is slechts een van de vele mensenrechtenschendingen die in Qatar plaatsvinden. De autoriteiten onderdrukken de vrije meningsuiting, de persvrijheid en de vrijheid van vereniging. Het is bovendien zorgwekkend dat mensen berecht worden in oneerlijke processen. Vrouwen worden nog steeds gediscrimineerd, zowel in de wet als in de praktijk. En lhbti+-ers worden eveneens gediscrimineerd.
Hier zijn zes dingen die je moet weten.
1 – Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid
De Qatarese autoriteiten gebruiken oneigenlijke wetten om mensen die kritiek uiten op de staat, onder wie zowel burgers als arbeidsmigranten, de mond te snoeren. Amnesty International documenteerde zaken van Qatarese burgers die willekeurig werden vastgehouden na kritiek op de regering en die werden veroordeeld na oneerlijke processen op basis van onder dwang verkregen bekentenissen. Zo werd Malcolm Bidali – een Keniaanse bewaker, blogger en activist voor de rechten van arbeidsmigranten – slachtoffer van een gedwongen verdwijning. Hij zat een maand lang in eenzame opsluiting omdat hij de benarde situatie van arbeidsmigranten onder de aandacht bracht.
Qatar heeft weinig onafhankelijke of kritische media. De autoriteiten perken de persvrijheid in door beperkingen op te leggen aan omroepen. Zo is het verboden om op bepaalde locaties te filmen, zoals overheidsgebouwen, ziekenhuizen, universiteiten, accommodaties voor arbeidsmigranten en privéwoningen.
2 – Vrijheid van vereniging en vergadering
Arbeidsmigranten mogen geen vakbonden oprichten en er ook geen lid van worden. In plaats daarvan mogen ze Arbeiderscomités vormen, een initiatief van werkgevers om de vertegenwoordiging van werknemers mogelijk te maken. Tot op heden is het initiatief echter niet verplicht en wordt slechts 2 procent van de arbeidsmigranten vertegenwoordigd. Dat voldoet bij lange na niet aan het fundamentele recht om vakbonden op te richten en er lid van te worden.
Zowel burgers als arbeidsmigranten worden geconfronteerd met represailles als ze wilden demonstreren of zich op een andere manier vreedzaam uitten. Zo werden in augustus 2022 honderden arbeidsmigranten gearresteerd en door de autoriteiten gedeporteerd nadat ze in de straten van de hoofdstad Doha hadden geprotesteerd omdat hun werkgever herhaaldelijk hun loon niet had betaald.
3 – Oneerlijke processen
Eerlijke processen zijn niet gegarandeerd in Qatar. In de afgelopen 10 jaar documenteerde Amnesty International oneerlijke processen waarbij de beweringen van beklaagden over marteling en mishandeling nooit werden onderzocht. Ook werden straffen uitgesproken op basis van gedwongen ‘bekentenissen’. Vaak werden beklaagden verhoord terwijl ze in incommunicado gevangengehouden werden, dus zonder toegang tot een advocaat of vertaler.
Abdullah Ibhais uit Jordanië zit bijvoorbeeld een gevangenisstraf van 3 jaar uit na een oneerlijk proces, dat was gebaseerd op een ‘bekentenis’ die volgens hem onder dwang is verkregen.
4 – Vrouwenrechten
Vrouwen worden nog steeds gediscrimineerd in Qatar, zowel in wet als in de praktijk. Onder het voogdijsysteem hebben vrouwen de toestemming nodig van hun mannelijke voogd – dat is meestal hun echtgenoot, vader, broer, grootvader of oom – om te trouwen of om in het buitenland te studeren met een overheidsbeurs. Ook hebben zij toestemming nodig voor veel overheidsbanen, om naar het buitenland te reizen (als jonger zijn dan 25 jaar) en voor toegang tot reproductieve gezondheidszorg.
Het familierecht discrimineert vrouwen, die meer moeilijkheden ondervinden dan mannen bij het aanvragen van een echtscheiding. De economische nadelen van een scheiding zijn voor vrouwen veel groter in vergelijking met gescheiden mannen. Vrouwen worden ook nog steeds onvoldoende beschermd tegen huiselijk en seksueel geweld.
5 – Lhbti-rechten
Qatarese wetten discrimineren lhbti’ers. Artikel 296, lid 3, van het Wetboek van Strafrecht stelt een reeks seksuele handelingen tussen mensen van hetzelfde geslacht met wederzijds goedvinden strafbaar. Voor iedereen die ‘een man op welke manier dan ook aanzet of verleidt tot het plegen van een daad van sodomie of losbandigheid’ kan een gevangenisstraf krijgen. Ook stelt artikel 296, lid 4, iedereen strafbaar die ‘een man of een vrouw op welke manier dan ook aanzet of verleidt tot het plegen van handelingen die in strijd zijn met de goede zeden of die onwettig zijn’.
In oktober 2022 documenteerden mensenrechtenorganisaties de arrestatie van lhbti’ers door leden van de veiligheidstroepen. Dat gebeurde uitsluitend omdat ze voor hun gender uitkwamen. Ook hun telefoons werden onderzocht. Ze zeiden ook dat het voor gedetineerden van trans vrouwen verplicht was om therapie te volgen als voorwaarde voor hun vrijlating.
6 – Arbeidsrechten
Ondanks de voortdurende inspanningen van de regering om het arbeidssysteem van Qatar te hervormen, zijn er in het hele land misstanden. Hoewel de omstandigheden voor sommige werknemers zijn verbeterd, hebben duizenden nog steeds te maken met vertraagde of onbetaalde lonen, het weigeren van rustdagen, onveilige arbeidsomstandigheden, belemmeringen voor het veranderen van baan en beperkte toegang tot de rechter. Ook wordt de dood van duizenden werknemers niet onderzocht. Hoewel een fonds is opgericht om aanzienlijke bedragen aan werknemers met achterstallig loon uit te betalen, zijn honderdduizenden arbeidsmigranten nog steeds niet gecompenseerd voor de uitbuiting waarmee ze in het afgelopen decennium te maken hadden.
Gedwongen arbeid en andere vormen van uitbuiting gaan onverminderd door, met name in de particuliere beveiligingssector en van huishoudelijk personeel, waarvan de meeste vrouwen zijn. De betaling van buitensporige wervingsvergoedingen tussen de 1.000 en 3.000 euro om een baan in Qatar te kunnen krijgen, blijft wijdverbreid. Het kost veel arbeiders maanden of zelfs jaren om de schuld terug te betalen, wat hen uiteindelijk gevangenhoudt in een cyclus van uitbuiting.
