Zeg maar dag tegen de deal

Minder mensen verdrinken in de Egeïsche zee. Dat is onmiskenbaar goed nieuws. Maar op alle andere onderdelen is de EU-Turkijedeal op een faliekante mislukking uitgelopen.  En het is niet zozeer het instabiele Turkije, maar vooral de EU die de deal willens en wetens laat klappen.

In Griekenland kunnen ruim 58.000 mensen geen kant op. In detentiecentra zijn de omstandigheden mensonterend en is kindermisbruik volgens het Rode Kruis niet langer incidenteel.

Aan de andere kant van de Egeïsche zee, in Turkije, zitten drie miljoen vluchtelingen vast zonder noemenswaardig toekomstperspectief. In het zogenaamd voor vluchtelingen veilige Turkije gaat nog niet de helft van de ruim 700.000 Syrische kinderen naar school en zijn werkvergunningen aan allerlei beperkingen onderhevig. Kinderarbeid tiert welig. Het opengrensbeleid is een farce: aan de grens tussen Syrië en Turkije zitten tienduizenden mensen hopeloos klem. Turkije laat hen er niet in.

Het aantal vluchtelingen dat van Turkije naar Griekenland kwam daalde aanvankelijk inderdaad bijna naar nul. Maar de laatste weken neemt het weer iets toe. Griekenland is bij lange na niet in staat nog meer mensen op te vangen.

En wat doet de rest van Europa? Die doet zo weinig mogelijk. Ondanks de toezegging om 66.000 mensen te verdelen, hebben EU-landen nog geen 5.000 asielzoekers (< 5%) van Griekenland overgenomen (Nederland: 439). De beloofde grootschalige hervestiging vanuit Turkije ‘als de stroom significant is afgenomen’ blijft uit.

De meeste vluchtelingen zitten dus hopeloos vast. En dat is eigenlijk precies zoals sommige politici het graag zien.

Zo zei de Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken recent al dat de EU Turkije eigenlijk helemaal niet nodig heeft; de EU zou een voorbeeld moeten nemen aan Australië. Ook PVV-fractievoorzitter Wilders opperde al eens dat het Australische model in Europa uitkomst zou kunnen bieden.

Voor alle duidelijkheid: Australië dumpt vluchtelingen op het eiland Nauru. Zij worden extreem wreed behandeld om andere vluchtelingen af te schrikken – iedereen met wie Amnesty-onderzoekers vorige maand op Nauru sprak, bleek een zelfmoordpoging te hebben gedaan of te overwegen.

De EU zet nu in op migratieovereenkomsten met landen in Noordelijk Afrika als Niger, Nigeria, Mali, Senegal, Ethiopië. Ook zitten er overeenkomsten met Libanon en Jordanië, die net als Turkije grote aantallen Syrische vluchtelingen herbergen, in de koker. De Duitse bondskanselier Merkel zei deze week dat de Turkijedeal een blauwdruk is voor de deals.

Hoe de aanstaande afspraken de rechten van vluchtelingen zullen garanderen is mij een raadsel.

Want alle mooie woorden over mensenrechten en internationaal recht ten spijt weigert de EU te delen in de verantwoordelijkheid voor de opvang van vluchtelingen en ontbreekt het aan heldere waarborgen om de rechten van vluchtelingen te garanderen. Als de Turkijedeal iets heeft bewezen, dan is het dit:

1. Een land dat niet veilig is voor vluchtelingen wordt dat niet door een akkoord of een handtekening – zie Turkije.
2. Een land dat geen volwaardige asielprocedure en menswaardige opvang heeft, kan dat niet in enkele maanden uit de grond stampen – zie Griekenland (en Turkije).
3. Het signaal dat rijke, veilige landen geven dat zij vluchtelingen kunnen weren, wordt door andere landen gretig gekopieerd – zie Turkije, Jordanië, Kenia.

Zeg maar dag tegen de deal dus. Is er een alternatief?

Ja.

Om te beginnen moeten EU-lidstaten de belofte nakomen om asielzoekers die in Griekenland en Italië zitten, op te nemen. Daarnaast moeten de meest kwetsbare vluchtelingen uit buurlanden als Jordanië en Libanon worden hervestigd. Deze grootschalige hervestiging van vluchtelingen is de echte oplossing om een einde te maken aan de humanitaire nood. Bovendien kun je met hervestiging plannen wie er wanneer aankomt, zodat alles op een ordelijke en geplande wijze verloopt. Daarmee voorkomen we nog grotere chaos in de regio en kan er eindelijk echt werk gemaakt worden van fatsoenlijke opvang in de regio.

Over enkele weken vindt een speciale VN-top plaats over vluchtelingen en migranten, en president Obama heeft een speciale bijeenkomst belegd over hervestiging. Vluchtelingenorganisatie UNHCR stelt dat zo’n 450.000 Syrische vluchtelingen in de regio in aanmerking komen voor hervestiging. Nederland houdt vooralsnog vast aan het al jaren vaststaande quotum van 500 personen. U leest het goed: 500. Als we echt willen bijdragen aan het oplossen van de problemen van vluchtelingen, moet dat aantal fors omhoog.