Wit-Rusland: veel bewijs van wijdverbreide marteling van vreedzame demonstranten

Amnesty International en lokale mensenrechtengroepen hebben verontrustende getuigenissen opgetekend van demonstranten die zijn mishandeld en gemarteld in Wit-Russische detentiecentra. Ze werden geslagen, moesten zich uitkleden en werden met verkrachting bedreigd. Mensen die buiten een detentiecentrum in de hoofdstad Minsk stonden, zeggen dat ze het geschreeuw van slachtoffers van marteling konden horen. Video-opnamen bevestigen dit. Dit bewijs duidt op een bewuste campagne van wijdverbreide mishandeling en marteling door de Wit-Russische autoriteiten die koste wat het kost de vreedzame protesten de kop in willen drukken.

Volgens het Wit-Russische ministerie van Binnenlandse Zaken werden tijdens de eerste vier dagen van de protesten 6.700 mensen opgepakt.

‘Al dagenlang is de wereld getuige van het gewelddadige politieoptreden waarbij vreedzame demonstranten met rubberkogels en traangas worden belaagd,’ zegt Marie Struthers van Amnesty International. ‘Het is duidelijk geworden dat de bloedige taferelen op straat het topje van de ijsberg zijn.’

Detentiecentra worden martelkamers

Ex-gedetineerden vertelden Amnesty dat detentiecentra martelkamers zijn geworden waar demonstranten gedwongen worden in het vuil te liggen terwijl ze door de politie met wapenstokken worden geslagen. ‘Ze vertelden dat ze zich moesten uitkleden en werden geslagen terwijl ze andere slachtoffers hoorden schreeuwen. Hun enige ‘misdrijf’ is dat ze de straat op gingen om vreedzaam te protesteren. Deze mensenrechtencrisis in Wit-Rusland vraagt dringend om actie,’ zegt Struthers.

Amnesty International roept regeringsleiders wereldwijd op om druk uit te oefenen op de regering van Wit-Rusland om een einde te maken aan de mensenrechtenschendingen.

Amnesty-waarnemers spraken in Minsk met ex-gedetineerden en maakten daaruit op dat de Wit-Russische autoriteiten steeds drastischer maatregelen nemen om het protest te smoren. Volgens de getuigenissen worden arrestanten in Minsk en andere steden geslagen vanaf het moment dat ze een politiebusje in gesleept worden. De mishandeling gaat door op het politiebureau en in de tijdelijke detentiecentra.

‘We zullen je doden’

Katsyaryna Novikava vertelde dat ze op de avond van 10 augustus werd opgepakt toen ze op weg was naar een supermarket in Minsk. Ze zat 34 uur in een Centrum voor het isoleren van delinquenten (TsIP) waar veel gearresteerde mannen gedwongen waren op de vuile grond te liggen waar ze met wapenstokken werden geslagen. Novikava werd met twintig vrouwen in een vierpersoons-cel opgesloten. Ze moesten op de grond slapen, kregen geen eten en drinken en hadden geen toegang tot medische hulp.

Verschillende vrouwen vertelden Novikava dat politieagenten hadden gedreigd hen te verkrachten. Pas na 22 uur kreeg Novikava te horen dat ze werd beschuldigd van deelname aan een ongeoorloofde bijeenkomst. Toen ze op de ochtend van 12 augustus werd vrijgelaten lieten agenten haar weten: ‘we hebben al je gegevens. Als we je hier weer zien, zullen we je doden.’ Ze kreeg haar paspoort en huissleutels niet terug.

‘Het was beangstigend’

Nikita Telizhenko, een journalist van de Russische online krant Znak.com, werd op de avond van 10 augustus gearresteerd. In een artikel schrijft hij: ‘In de politiebus werden mensen voortdurend geslagen – omdat ze tattoos hebben, omdat ze lang haar hebben. “Je bent een flikker, nu kom je in de gevangenis terecht” schreeuwden ze [de politieagenten] tegen hen.’

Telizhenko werd 16 uur vastgehouden in het Maskouski-politiebureau waar ‘de politie gedetineerden dwongen te bidden. Wie weigerde werd geslagen. We hoorden dat mensen boven en onder ons in het gebouw werden geslagen.’

‘Mensen moesten lange tijd op hun knieën zitten of met gespreide benen op de grond liggen,’ vertelde een andere journalist, Maksim Solopov. ‘Het was beangstigend. Ik heb al veel meegemaakt, maar dit was eng.’ De Russische journalist die werkt voor de Letse online krant Meduza was gedurende 40 uur slachtoffer van een gedwongen verdwijning nadat hij op 9 augustus ’s avonds werd gearresteerd. Hij werd vrijgelaten na tussenkomst van de Russische ambassade. Solopov zat onder de blauwe plekken.

Geen geïsoleerde incidenten

Ook de Wit-Russische mensenrechtengroep Viasna verzamelde bewijs dat mensen werden geslagen. Dit ondersteunt de getuigenissen en de naar buiten gesmokkelde videobeelden.

‘Het gaat hier niet om geïsoleerde incidenten. De overvloed aan meldingen van marteling uit het hele land, ondersteund door videobeelden en foto’s die op sociale media zijn geplaatst, maken het aannemelijk dat de aanpak op het hoogste niveau is goedgekeurd,’ zegt Struthers.

Gedwongen verdwijning

Vreedzame demonstranten en omstanders worden incommunicado (in volledige isolatie) gevangengehouden wat in strijd is met de meest fundamentele procedurele regels en de mensenrechten. Van honderden gedetineerden is onbekend waar ze zich bevinden. Hun detentie komt neer op gedwongen verdwijning. Veel van hen zijn op 9 augustus opgepakt, de dag waarop de uitslag van de presidentsverkiezingen bekendgemaakt werd. Veel familieleden en hun advocaten hebben niet kunnen achterhalen waar de gedetineerden worden vastgehouden. Ze hebben rechtbanken gewaarschuwd dat ze gedetineerden niet kunnen berechten als die niet worden bijgestaan door een advocaat.

Amnesty’s oproep

‘We roepen de Wit-Russische autoriteiten op om onmiddellijk een einde te maken aan de mishandelingen en martelingen en om iedereen vrij te laten die willekeurig is gearresteerd,’ zegt ‘Marie Struthers. ‘Onafhankelijke waarnemers moeten onmiddellijk en ongehinderd toegang krijgen tot detentiecentra. En iedereen die betrokken is bij mensenrechtenschendingen moet worden berecht.

Achtergrond

Sinds de protesten begonnen zijn zeker twee mensen gedood. Het eerste dodelijke slachtoffer viel op 11 augustus toen de politie in Minsk verdovingsgranaten en traangas afschoot op een menigte. Op 12 augustus stierf een 25-jarige man in Brest in hechtenis. Diezelfde dag schoot de politie daar met scherp op demonstranten.

Op 9 augustus werd ook een dode gemeld. Op videobeelden is te zien dat een politiebusje in Minsk over een demonstrant rijdt die daarna bewegingloos op de grond ligt. Over het lot van dit slachtoffer is verder niets bekend.

Lees meer over de mensenrechtensituatie in Wit-Rusland.