Wereldwijd tientallen doden en duizenden verminkt door misbruik van rubberkogels door de politie

Veiligheidstroepen over de hele wereld misbruiken routinematig rubberen en plastic kogels en andere wapens om vreedzame protesten met geweld te onderdrukken. Daarmee veroorzaken ze zware verwondingen en vallen er doden. Dit concludeert Amnesty International in een nieuw rapport waarin wordt opgeroepen tot strikte controle op het gebruik van rubberkogels en een wereldwijd verdrag om de handel erin regelen.

Het rapport, My Eye Exploded, is gepubliceerd in samenwerking met de Omega Research Foundation en is gebaseerd op onderzoek in meer dan dertig landen in de afgelopen 5 jaar. Het documenteert hoe duizenden demonstranten en omstanders zijn verminkt en tientallen zijn gedood door het vaak roekeloze en onevenredige gebruik van minder dodelijke wapens die worden ingezet door wetshandhavers, waaronder kinetic impact projectiles (KIP’s), zoals rubberen kogels, het afvuren van met rubber beklede hagel, en traangasgranaten.

Regulering handel in en gebruik van rubberkogels nodig

‘Wij zijn van mening dat wettelijk bindende wereldwijde controle op de productie van en handel in minder dodelijke wapens, waaronder KIP’s, samen met effectieve richtlijnen voor het gebruik van geweld dringend nodig zijn om een ​​escalerende cyclus van misbruik tegen te gaan’, zegt Patrick Wilcken van Amnesty International.

Amnesty International en de Omega Research Foundation behoren tot de dertig organisaties die pleiten voor een door de Verenigde Naties gesteund handelsverdrag om de productie van en handel in KIP’s te verbieden, en om op mensenrechten gebaseerde handelscontroles op de levering in te voeren van ander wetshandhavingsmateriaal, waaronder rubberen en plastic kogels. Een handelsverdrag waarin is vastgelegd dat marteling wordt voorkomen, zou de productie en handel in dergelijke wapens en uitrusting voor wetshandhaving verbieden.

Zware verwondingen door misbruik van minder dodelijke wapens

De wapens hebben in honderden gevallen geleid tot blijvende invaliditeit en vele doden. Er is een alarmerende toename van oogletsel en zelfs volledig verlies van gezichtsvermogen, en ook veroorzaken KIP’s bot- en schedelbreuken, hersenletsel, inwendige letsel en bloedingen en doorboorde harten en longen door gebroken ribben, schade aan genitaliën en psychologisch trauma.

Volgens een evaluatie door het Nationale Instituut voor Mensenrechten van Chili leidde politieoptreden tijdens protesten die in oktober 2019 begonnen, tot meer dan 440 gevallen van oogletsel. In meer dan 30 gevallen is er sprake van oogverlies of oogruptuur. Volgens een studie op basis van medische literatuur tussen 1990 en juni 2017 stierven ten minste 53 mensen door projectielen die waren afgevuurd door veiligheidstroepen. In het rapport staat ook dat 300 van de 1.984 gewonden blijvend letsel opliepen. De werkelijke aantallen liggen waarschijnlijk veel hoger.

Sindsdien is de beschikbaarheid en inzet van KIP’s wereldwijd enorm toegenomen, wat de militarisering van de politie heeft bevorderd. Het rapport constateert dat nationale richtlijnen voor het gebruik van KIP’s zelden voldoen aan de internationale normen voor het gebruik van geweld. Volgens de richtlijnen wordt de inzet ervan beperkt tot situaties waarin het een laatste redmiddel is wanneer gewelddadige personen een onmiddellijke dreiging vormen voor personen. De politie overtreedt routinematig en straffeloos de regels.

Slachtoffers verloren hun ogen

In april 2021 liep de toen 22-jarige Leidy Cadena Torres naar een protest over belastinghervormingen in de Colombiaanse hoofdstad Bogota, toen ze in haar gezicht werd geraakt door een rubberkogel die van dichtbij werd afgevuurd door een agent van de oproerpolitie. Ze verloor een oog.

‘Ik begreep niet wat er aan de hand was, dus pakte ik mijn telefoon en nam een ​​foto van mezelf, maar ik kon het niet bekijken’, vertelde ze aan Amnesty International. ‘Ze proberen je op een zichtbare manier te verwonden, zoals door het verliezen van een oog, om mensen bang te maken, zodat ze niet naar buiten gaan [en protesteren].’

Student Gustavo Gatica raakte aan beide ogen blind nadat hij op 8 november 2019 in het gezicht was geraakt door met rubber beklede metalen kogels die door de politie waren afgevuurd tijdens protesten tegen ongelijkheid in de Chileense hoofdstad Santiago. Tot nu toen heeft nog niemand hierover verantwoording afgelegd. ‘Ik voelde het water uit mijn ogen stromen… maar het was bloed.’ Hij hoopt dat zijn verwondingen tot verandering zullen leiden, om te voorkomen dat dit anderen ook overkomt: ‘Ik heb mijn ogen gegeven zodat mensen wakker zouden worden.’

Vaker inzet van rubberkogels in VS

In de VS is het gebruik van rubberen kogels om vreedzaam protest de kop in te drukken steeds gewoner geworden. Een demonstrant die op 31 mei 2020 in Minneapolis in het gezicht werd geraakt, vertelde: ‘Mijn oog explodeerde door de impact van de rubberkogel en mijn neus schoof op tot onder het andere oog. De eerste nacht dat ik in het ziekenhuis lag, verzamelden ze de stukjes van mijn oog en naaiden het weer aan elkaar. Daarna brachten ze mijn neus terug naar waar hij zou moeten zijn en gaven hem opnieuw vorm. Ze hebben een oogprothese geplaatst, dus ik kan nu alleen met mijn rechteroog kijken.’

Ook in veel andere landen rubberkogels gebruikt

In Spanje veroorzaakte het gebruik van KIP’s ter grootte van een tennisbal ten minste één dode door hoofdtrauma en 24 ernstige verwondingen waaronder 11 gevallen van ernstig oogletsel, meldt Stop Balas de Goma. In Frankrijk blijkt uit medisch onderzoek bij 21 patiënten dat rubberkogels leidde tot gezichts- en oogletsel, waaronder botfragmentatie en scheuren in het oog die tot blindheid leidden.

Amnesty International documenteerde ook gevallen van traangasgranaten die rechtstreeks op individuen of menigten werden afgevuurd in Chili, Colombia, Ecuador, Gaza, Guinee, Hongkong, Iran, Irak, Peru, Sudan, Tunesië en Venezuela.

In Irak richtten veiligheidstroepen zich in 2019 opzettelijk op demonstranten met gespecialiseerde granaten die tien keer zwaarder zijn dan traangasmunitie, met ernstige verwondingen en ten minste twintig doden tot gevolg. In Tunesië stierf de 21-jarige Haykal Rachdi nadat hij op zijn hoofd was geraakt door een traangasgranaat in januari 2021.

In Colombia hebben veiligheidstroepen VENOM ingezet, een granaatwerper met dertig buizen, die oorspronkelijk is ontwikkeld voor het Amerikaanse Korps Mariniers, om salvo’s traangasgranaten af ​​te vuren op demonstranten.