Wat is nu eigenlijk echt absurd?

Deze week is gast van Amnesty International Nederland: de gevaarlijk grappige Russische kunstenaar en activist Artyom Loskutov uit Novosibirsk.
Vorig jaar werd Artyom gewetensgevangene van Amnesty International: hij belandde in de gevangenis vanwege het organiseren van een ‘Monstratie’ – een absurdistische parade in Novosibirsk die jaarlijks vrolijk de spot drijft met de bureaucratie en het regime.

‘Burgergym’ noemt Loskutov de optochten (met slogans in de trant van ‘de kat Moebius laat zichzelf uit’ en ‘eet groente’). De autoriteiten konden er niet om lachen. Zij zagen er volgens Loskutov eerder een voorloper van de Maidanrevolutie in. De monstratie van 2016 werd verboden met het argument dat het ‘hier (dwz in Novosibirsk) geen Moskou is’ – een uitspraak die vervolgens vrolijk verscheen op een levensgroot knalroze spandoek van Artyom en zijn vrienden.

Maar wat is nu eigenlijk echt absurd?

Ondanks alle beloften van het Kremlin dat de verkiezingen van afgelopen weekend de ‘schoonste’ ooit zouden worden wemelde het op twitter en Facebook gisteren van absurdistisch aandoende filmpjes van onwettige stembusvulling en trucs als kiezers naar de stembus lokken door bioscoopkaartjes en zelfs smartphones uit te delen.

En intussen worden serieuze mensenrechtenorganisaties ervan beschuldigd buitenlandse spionnen te zijn, hangen gerespecteerde activisten rechtszaken boven het hoofd en wordt het beroemde Levadacentrum, een groot onafhankelijk opiniepeilingsbureau, met sluiting bedreigd omdat het een ‘buitenlandse agent’ zou zijn.

De dit voorjaar aangestelde ombudsvrouw voor de mensenrechten Moskalkova kan in een interview met de Novaja Gazeta niet op de naam van de internationaal gerespecteerde Russische mensenrechtenorganisatie Memorial komen (‘iets met een M geloof ik’).

De ruimte voor (kritische) kunstenaars en activisten was al niet groot maar neemt de laatste maanden in snel tempo af. Artyom, die zich behalve met de monstraties bezighoudt met street-art en public-art, geïnspireerd door de politieke ontwikkelingen, doet zijn street-artacties in Moskou inmiddels liever anoniem. Hoewel de ambtenaar van Novosibirsk de monstratie van 2016 verbood met de tekst ‘het is hier Moskou niet’, is het volgens de kunstenaar in Moskou nog moeilijker om toestemming voor zo’n demonstratie te krijgen dan in zijn Siberische thuisstad.

Dus wat is nu eigenlijk absurd?

De enige demonstratie waarvoor in Rusland geen toestemming vooraf nodig is, is een eenpersoonsdemonstratie. Maar ook deze actievorm biedt geen garantie: al protesteerde hij alleen, de Russische activist Ildar Dadin kreeg maar liefst twee jaar cel voor zijn vreedzame betoging omdat hij volgens de autoriteiten meer dan twee keer de demonstratieregels overtrad (zo sloten zich naar verluidt provocateurs bij hem aan waarna het geen eenpersoonsdemonstratie meer was). Amnesty beschouwt hem als gewetensgevangene en voert actie voor hem.

Donderdag 22/9 spreekt Artyom Loskutov tijdens WTHX#3 over het recht om vreedzaam te demonstreren en vrijheid van meningsuiting.