‘Opheffen EU-sancties Wit-Rusland veel te voorbarig’

Eén jaar geleden besloot de Europese Unie vrijwel alle sancties tegen Wit-Rusland op te heffen. Het zou beter gaan op het gebied van mensenrechten in het land. Een nogal voorbarige conclusie.

Van de zeven eisen die de EU stelde aan het beëindigen van sancties heeft het land de laatste jaren slechts in een geval vooruitgang geboekt: het vrijlaten van politieke gevangenen. En zelfs daarin schiet de voormalige Sovjetrepubliek tekort. Nadat belangrijke politici en activisten in 2015 op vrije voeten kwamen, werden nieuwe activisten opgepakt en opgesloten.

Honderden betogers opgepakt

Sinds februari leunt president Loekasjenko, die het land sinds 1994 met straffe hand regeert,  steeds meer op zijn oude reflexen. Nadat mensen dit weekeinde massaal de straat op gingen om te demonstreren tegen een belasting op werkloosheid, werden honderden betogers en journalisten gearresteerd. De oproerpolitie grendelde delen van de stad af en het kantoor van de bekende mensenrechtenorganisatie Viasna werd binnengevallen.

De massale arrestaties van demonstranten en journalisten waren voor de Oekraïense journalist Maxim Eristavi de duidelijkste aanwijzing ‘dat het opheffen van de EU-sancties vreselijk voorbarig is geweest’ en bevestigde daarmee de conclusie die veel mensenrechtenorganisaties in februari trokken.

Schendingen niet verminderd

Zo publiceerde Civil Rights Defenders, een mensenrechtenorganisatie uit Zweden, in februari 2016 een weinig hoopgevend rapport. Zij was een van de organisaties die zich de vraag stelde: zijn de mensenrechten, die zo belangrijk waren geweest als argument voor het instellen van de sancties, nu daadwerkelijk beter gewaarborgd in Wit-Rusland?

Het antwoord liet zich raden. Want ook Libereco, een Duits-Zwitserse mensenrechtengroep, kwam al na honderd dagen na het opheffen van de sancties tot dezelfde conclusie. In hun rapport van juni 2016 concludeert de organisatie dat de mensenrechtenschendingen weliswaar minder zichtbaar waren geworden, maar niet waren verminderd.

Zo werden in de onderzochte periode meer personen ter dood veroordeeld of geëxecuteerd dan het hele jaar ervoor, en werden er meer dan zes keer zoveel boetes uitgedeeld aan mensen die gebruikmaakten van hun recht op vrije meningsuiting of vereniging.

Dodelijkste jaar sinds 2008

In een update van vorige maand, stelt Libereco, dat deze onheilspellende trend zich voortzet. Zo werden er in 2016 minstens vier mensen geëxecuteerd. Daarmee is 2016 het dodelijkste jaar sinds 2008.

Wit-Rusland is het laatste land in Europa dat de doodstraf uitvoert. Dat treurige feit baart vele organisaties zorgen. Als onderdeel van een campagne verspreidde Amnesty daarom in november 2016 een filmpje waarin aandacht wordt gevraagd voor de geheimhouding rond de doodstraf. Die geheimhouding straft niet alleen de veroordeelde, maar ook de familie. Ondertussen trekt Minsk zich weinig aan van alle kritiek: de eerste terdoodveroordeling van 2017 is inmiddels opgelegd.

Hoop vervlogen

Hoewel er aanvankelijk verheugd werd gereageerd op de vrijlating van politieke gevangenen en de relatief vreedzame verlopen verkiezingen van 2015 zijn de hoop en verwachtingen, die daarmee gepaard gingen, inmiddels vervlogen.

De meeste mensenrechtenactivisten geloven dat geopolitieke redenen een beduidend belangrijke rol spelen in het afschaffen van de sancties dan de mensenrechtenoverwegingen die tot het instellen ervan leidden. Die conclusie staat los van de mening over de sancties zelf.