Vrijlating gijzelaars Gaza en willekeurig vastgehouden Palestijnen mag niet afhangen van onderhandelingen over staakt-het-vuren

Israëlische en buitenlandse gijzelaars en Palestijnse gevangenen mogen geen politieke pionnen zijn in een machtsstrijd over de volgende fase van het staakt-het-vuren. Zij moeten onmiddellijk worden vrijgelaten. De uitkomst van politieke onderhandelingen mag hierop geen invloed hebben.

In de nacht van 26 en 27 februari gaf Hamas de lichamen van vier Israëlische gijzelaars terug in ruil voor de vrijlating van 640 Palestijnse gevangenen en gedetineerden. Dit was onderdeel van de laatste ruilovereenkomst onder de eerste fase van het staakt-het-vuren. In de dagen hiervoor stelde Israël de vrijlating van Palestijnse gevangenen uit.  

Onderhandelingen over de tweede fase van het staakt-het-vuren moeten leiden tot overeenstemming over de vrijlating van de resterende Israëlische gijzelaars en Palestijnse gevangenen en gedetineerden, evenals een volledige Israëlische terugtrekking uit Gaza en een permanent einde aan de vijandelijkheden. 

“Israëlische en buitenlandse gijzelaars en Palestijnse gedetineerden mogen geen politieke pionnen zijn in een walgelijke machtsstrijd over de volgende fase van het staakt-het-vuren,” zegt Erika Guevara Rosas van Amnesty International.  

“Alleen een duurzaam staakt-het-vuren, inclusief ongehinderde humanitaire hulp voor Gaza, maakt voor iedereen een einde aan het lijden. Maar de vrijlating van zowel burgergijzelaars als Palestijnen die willekeurig worden vastgehouden – vooral degenen die zonder aanklacht of proces worden vastgehouden – zou geen kwestie van onderhandeling moeten zijn; dat is een kwestie van internationaal recht. Gijzeling is een oorlogsmisdrijf. Er is geen rechtvaardiging voor ontvoering met als doel iemand als gijzelaar te gebruiken, noch voor het langdurig en willekeurig mensen vasthouden als troef bij onderhandelingen. ”   

“Israël en Hamas moeten alle onrechtmatig vastgehouden individuen onmiddellijk vrijlaten, ongeacht de uitkomst van de politieke onderhandelingen over fase twee van het staakt-het-vuren.” 

Onmenselijke behandeling 

Ten minste 59 gijzelaars, van wie de overgrote meerderheid Israëli’s, zitten nog steeds gevangen in Gaza. Aangenomen wordt dat er ten minste 24 van hen nog in leven zijn. 

Meer dan 4.000 Palestijnen worden zonder aanklacht of proces vastgehouden in administratieve hechtenis of op basis van de Wet op onwettige strijders. Deze wet is in strijd met internationaal recht. 

In de afgelopen weken leidde de vrijlating van Palestijnse gedetineerden en Israëlische gijzelaars tot ernstige zorgen over de onmenselijke behandeling en de erbarmelijke omstandigheden waaronder zowel gijzelaars in Gaza als gevangenen in Israël worden vastgehouden. 

Van dichtbij doodgeschoten

Tijdens de aanvallen onder leiding van Hamas op 7 oktober 2023 werden ten minste 250 mensen, levend en dood, gegijzeld in het zuiden van Israël.  

Zes overleden gijzelaars zijn in augustus 2024 teruggevonden. Een Israëlisch forensisch onderzoek van hun lichamen geeft aan dat ze kort daarvoor van dichtbij waren doodgeschoten. Dit suggereert, dat ze door hun gijzelnemers waren gedood. 

Hamas heeft ook de lichamen van twee Israëlische soldaten achtergehouden sinds 2014. Eén van die lichamen werd in januari 2025 door Israëlische troepen teruggevonden tijdens een militaire operatie. 

Volgens Israëlische media beschreef een aantal vrijgelaten gijzelaars dat ze geketend in tunnels werden vastgehouden, zonder voedsel en met zeer beperkte blootstelling aan daglicht. Ze meldden ook te zijn gemarteld en andere vormen van mishandeling te hebben ondergaan. 

Vernederende overdrachtsceremonie

Hamas heeft in het openbaar geparadeerd met de gegijzelden en hen gedwongen deel te nemen aan vernederende publieke overdrachtsceremonies ten overstaan van een menigte. Bij één incident werden de doodskisten van overleden Israëlische gijzelaars, waaronder twee kinderen, publiekelijk tentoongesteld voor een poster waarop premier Benjamin Netanyahu als een vampier was afgebeeld.  

“Schendingen van de persoonlijke waardigheid, zoals vernederende behandelingen, zijn verboden volgens het internationaal humanitair recht. Toch zijn we getuige geweest van gijzelaars die in het openbaar als oorlogstrofeeën werden tentoongesteld of werden gedwongen om mee te werken aan propagandavideo’s,” zegt Erika Guevara Rosas. “Hamas en andere gewapende groeperingen moeten onmiddellijk een einde maken aan deze vernederende vertoningen en ervoor zorgen dat alle gijzelaars en stoffelijke overschotten met respect en waardigheid worden behandeld.” 

Wijdverspreide marteling

Palestijnse gevangenen die tijdens het staakt-het-vuren werden vrijgelaten, zagen er uitgemergeld uit en vertoonden tekenen van marteling en andere mishandeling. Amnesty International heeft eerder gedocumenteerd hoe gevangenen zijn onderworpen aan gedwongen verdwijning, incommunicado-detentie en wijdverspreide marteling in gevangenschap, onder andere door afranselingen, uithongering en andere wrede, onmenselijke of vernederende behandeling. Ten minste 60 Palestijnse gedetineerden zijn sinds 7 oktober 2023 in Israëlische gevangenschap overleden. 

Doorgaan met het willekeurig vasthouden van duizenden Palestijnen zonder enige wettelijke grond is wreed, ongerechtvaardigd en overduidelijk onwettig. De Israëlische autoriteiten moeten stoppen met het willekeurig vasthouden van Palestijnen en moeten ophouden met het vasthouden van de lichamen van overleden Palestijnen als ruilmiddel.  

Israëlische autoriteiten dwongen Palestijnen ook om vernederende behandelingen te ondergaan tijdens hun vrijlating, waaronder het dragen van shirts met een Davidsster en de slogan “we zullen niet vergeten of vergeven”. 

“Totdat de gevangenen worden vrijgelaten, moet Israël internationale waarnemers toegang geven tot de detentiefaciliteiten. Alle personen in hechtenis moeten beschermd worden tegen marteling en voldoende voedsel, water en medische behandeling krijgen, evenals toegang tot hun familie en advocaten,” zegt Erika Guevara Rosas. 

Container met stoffelijke resten 

In één geval in september 2024 stuurden Israëlische strijdkrachten ook containers met de stoffelijke resten van tenminste 88 ongeïdentificeerde Palestijnen naar Gaza, die vervolgens werden begraven in een massagraf.  

Al ver vóór oktober 2023 hielden Israëlische strijdkrachten in strijd met het internationaal recht lichamen van ten minste 600 Palestijnen vast, als ruilmiddel. Dat is nog altijd het geval. 

“Alle partijen in het conflict hebben een duidelijke verplichting om de waardigheid van de levenden en de doden te respecteren, onder andere door ervoor te zorgen dat lichamen en stoffelijke resten op de juiste manier worden geïdentificeerd en met waardigheid worden overgedragen,” zegt Erika Guevara Rosas.