VN-chef moet kans grijpen misdrijven tegen de menselijkheid in Xianjiang aan te pakken
De Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties Michelle Bachelet brengt deze week een bezoek aan de Chinese Oeigoerse Autonome Regio Xinjiang. Amnesty International vindt dat ze dan ook de misdrijven tegen de menselijkheid en grove mensenrechtenschendingen die daar plaatsvinden moet bespreken.
Een team onder leiding van de VN-chef zal zes dagen in China doorbrengen en Xinjiang bezoeken. Amnesty International documenteerde daar systematische willekeurige opsluiting, marteling en vervolging van Oeigoeren, Kazachen en andere overwegend islamitische etnische minderheden.
‘China wil waarheid verdoezelen’
‘Het lang uitgestelde bezoek van Michelle Bachelet aan Xinjiang is een onmisbare kans om mensenrechtenschendingen in de regio aan te kaarten’, zegt Agnes Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International. ‘Maar de delegatie zal ook voortdurend strijd moeten leveren tegen de inspanningen van de Chinese regering om de waarheid te verdoezelen. De VN moet stappen ondernemen om dit tegen te gaan en zich verzetten tegen de aperte propaganda.’
‘Het bezoek van Bachelet moet in ieder geval gericht zijn op de slachtoffers van het harde optreden van China: de Oeigoeren en andere moslims die het doelwit zijn geweest en de vele families in het buitenland die in angst leven omdat ze niet weten waar hun familieleden worden vastgehouden en hoe ze gerechtigheid kunnen krijgen’, zegt Callamard.
Amnesty International en andere mensenrechtenorganisaties riepen de Chinese autoriteiten herhaaldelijk op om onafhankelijke mensenrechtendeskundigen van de VN en andere mensenrechtenwaarnemers toegang te verlenen tot Xinjiang. Deze eis wordt eindelijk ingewilligd met dit korte bezoek van het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (OHCHR).
De VN moet medeplichtigheid voorkomen
De Hoge Commissaris beloofde voorafgaand aan haar bezoek met de belangrijkste belanghebbenden te spreken. Het VN-team staat echter voor een serieuze uitdaging om ervoor te zorgen dat dit bezoek voldoet aan hun gestelde norm van ‘ongebonden’, ‘betekenisvolle’ en ‘inclusieve interviews zonder toezicht’.
Bachelet zal op de hoogte zijn van stappen die de Chinese autoriteiten tijdens eerdere bezoeken van mensenrechtengezanten van de VN zetten. Die gezanten stonden onder strikt toezicht en hun toegang tot belangrijke informatie werd belemmerd. Dat gebeurde onder meer door geïnterviewden en potentiële gesprekspartners vast te zetten en anderen te laten veinzen dat ze niet afwezig kunnen zijn.
Amnesty documenteerde ook zaken van gedetineerden uit minderheidsgroepen in Xinjiang die onder dreiging van bestraffing dagenlang werden gecoacht ter voorbereiding op buitenlands bezoek, en werden geïnstrueerd hoe ze vragen van bezoekers moesten beantwoorden.
‘Het OHCHR moet voorkomen dat het medeplichtig wordt aan de pogingen van de Chinese regering om mensenrechtenschendingen te verbergen. De regering zou het bezoek bijvoorbeeld kunnen gebruiken als “bewijs” van de onwaarheid van de beschuldigingen’, zegt Callamard.
Volop bewijs van schendingen
Sinds september 2018 probeert de VN-chef Xinjiang al te bezoeken ‘in het licht van zeer verontrustende beschuldigingen van grootschalige willekeurige detentie van Oeigoeren en andere moslimgemeenschappen.’ In de tussentijd publiceerden talrijke organisaties gedetailleerde en goed onderbouwde informatie over de situatie in de regio. In juni 2021 bracht Amnesty International een uitgebreid rapport uit waarin wordt gedocumenteerd hoe het optreden van China tegen de overwegend islamitische etnische minderheden in Xinjiang neerkwam op misdrijven tegen de menselijkheid.
Op basis van tientallen getuigenissen beschreef het rapport de ernstige schendingen van de rechten van gedetineerden, systematisch staatstoezicht op miljoenen mensen en pogingen om de religieuze tradities, culturele gebruiken en lokale talen van de etnische moslimgroepen in de regio uit te roeien.
Oproepen om VN-rapport vrij te geven
Het OHCHR stelde een rapport op over mensenrechtenschendingen in Xinjiang. Bachelet zei vorig jaar dat het werd ‘afgerond’, maar het is nog niet openbaar gemaakt. Dit ondanks herhaalde verzoeken van Amnesty International en bijna tweehonderd andere ngo’s.
‘Het is cruciaal dat de bevindingen van deze VN-missie naar China tijdig openbaar worden. De publicatie daarvan mag niet dezelfde onverklaarbare vertraging oplopen als het OHCHR-rapport over Xinjiang’, zegt Callamard.
