VN-bezoek aan China schiet tekort om misdrijven tegen de menselijkheid in Xinjiang aan te pakken

Amnesty International roept de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties Michelle Bachelet op het langverwachte rapport over Xinjiang te publiceren en de bevindingen te presenteren tijdens de volgende vergadering van de VN-Mensenrechtenraad in juni 2022.

‘Het is de hoogste tijd dat de VN-chef de omvang en de ernst van de mensenrechtenschendingen door de Chinese regering publiekelijk erkent’, zegt Agnès Callamard, Amnesty’s secretaris-generaal. ‘Als er geen rapport wordt uitgebracht dat voldoende ingaat op misdrijven tegen de menselijkheid in Xinjiang, zou dat neerkomen op verraad aan de slachtoffers en hun families. Dit aanhoudende gebrek aan urgentie zet de geloofwaardigheid van het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten op het spel.’

Propaganda-val

Het bezoek van de Hoge Commissaris werd vooral gekenmerkt door fotomomenten met hoge regeringsfunctionarissen en manipulatie van verklaringen die zij deed door Chinese staatsmedia. Daardoor ontstond de indruk dat ze in de zeer voorspelbare propaganda-val van de Chinese regering was getrapt. Michelle Bachelet zou in plaats daarvan de aanhoudende grove mensenrechtenschendingen moeten veroordelen en op zoek moeten gaan naar waarheid, verantwoording en gerechtigheid.

Tijd om in actie te komen

Bachelet erkende dat ze oproepen ontving van Oeigoeren in het buitenland over hun vermiste familieleden die vermoedelijk worden vastgehouden. Haar bureau moet hieraan gehoor geven en er bij de autoriteiten op aandringen dat de rechten van gedetineerden worden gerespecteerd. Ook moeten zij regelmatig contact kunnen onderhouden met familieleden, ook met degenen die in het buitenland wonen. Gezien de opgelegde beperkingen, waaronder die als gevolg van het coronavirus, erkende Bachelet terecht dat dit bezoek geen ‘onderzoek’ was. Maar ze moet erop aandringen dat in de nabije toekomst meer onderzoeken plaatsvinden door onafhankelijke mensenrechtenexperts.

Mensenrechtenwerkgroep onvoldoende

De VN-chef zei dat de VN en de Chinese autoriteiten een werkgroep zullen instellen over mensenrechten, die ook aandacht zal besteden aan bedrijven, terrorismebestrijding en de rechten van minderheden. Er zijn echter geen duidelijke doelen en geen tijdlijn genoemd. De werkgroep kan niet in de plaats komen van een onafhankelijke instelling die misdrijven in Xinjiang onderzoekt volgens het internationaal recht. De Hoge Commissaris moet de Chinese regering oproepen om onmiddellijk alle heropvoedingskampen te sluiten waar mensen willekeurig gevangengehouden worden en om een einde te maken aan de systematische aanvallen op Oeigoeren, Kazachen en andere moslimminderheden in Xinjiang.

Achtergrond

Een team onder leiding van Michelle Bachelet bracht zes dagen door in China, waaronder twee dagen in de Oeigoerse Autonome Regio Xinjiang, waar Amnesty International systematische willekeurige detentie, marteling en vervolging van Oeigoeren, Kazachen en andere overwegend islamitische etnische minderheden documenteerde.

Op zaterdag 28 mei 2022 hield de VN-chef een persconferentie in Guangzhou waar ze sprak over haar missie naar China. Ze ontmoette regeringsfunctionarissen, het bedrijfsleven en leden van het maatschappelijk middenveld. Met betrekking tot Xinjiang zei ze dat maatregelen om terrorisme te bestrijden niet mogen leiden tot mensenrechtenschendingen en onder onafhankelijk toezicht moeten staan.

Volgens nationale staatsmedia zou Bachelet hebben gezegd dat ze ‘de inspanningen van China bewonderde om … de mensenrechten te beschermen’. Later maakte het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten bekend dat Bachelet China’s mensenrechtensituatie niet prees.

Sinds september 2018 probeert de VN-chef Xinjiang al te bezoeken ‘in het licht van zeer verontrustende beschuldigingen van grootschalige willekeurige detentie van Oeigoeren en andere moslimgemeenschappen’. In de tussentijd publiceerden talrijke organisaties gedetailleerde en goed onderbouwde informatie over de situatie in de regio. In juni 2021 bracht Amnesty International een uitgebreid rapport uit waarin wordt gedocumenteerd hoe het optreden van China tegen de overwegend islamitische etnische minderheden in Xinjiang neerkwam op misdrijven tegen de menselijkheid.

Op basis van tientallen getuigenissen beschreef het rapport de ernstige schendingen van de rechten van gedetineerden, systematisch staatstoezicht op miljoenen mensen en pogingen om de religieuze tradities, culturele gebruiken en lokale talen van de etnische moslimgroepen in de regio uit te roeien.

Het OHCHR stelde een rapport op over mensenrechtenschendingen in Xinjiang. Bachelet zei vorig jaar dat het werd ‘afgerond’, maar het is nog niet openbaar gemaakt. Dit ondanks herhaalde verzoeken van Amnesty International en bijna tweehonderd andere ngo’s.