Verkrachting en buitengerechtelijke executies door veiligheidstroepen in Ethiopië

In Ethiopië hebben veiligheidstroepen zich schuldig gemaakt aan grove mensenrechtenschendingen. Mensen werden buitengerechtelijk geëxecuteerd, verkracht, willekeurig gearresteerd en huizen werden platgebrand. Dit gebeurde in reactie op aanvallen van gewapende groeperingen en gewelddadigheden tussen de Amhara en Oromia, de twee grootste bevolkingsgroepen van het land.

In het nieuwe Amnesty-rapport Beyond law enforcement: human rights violations by Ethiopian security forces in Amhara and Oromia staat beschreven hoe veiligheidstroepen tussen december 2018 en december 2019 ernstige mensenrechtenschendingen begingen. De gewelddadigheden vonden plaats ondanks de hervormingen waardoor duizenden gevangenen vrijkwamen, burgers meer vrijheden kregen en draconische wetten, zoals de Antiterrorismewet, werden ingetrokken die eerder werden gebruikt om de mensenrechten te onderdrukken.

Geweld ondanks hervormingen

‘De Ethiopische autoriteiten hebben flinke vooruitgang geboekt op mensenrechtengebied,’ zegt Deprose Muchena van Amnesty International. ‘Maar het is onacceptabel dat de veiligheidstroepen straffeloos mensenrechten kunnen schenden. Met verkiezingen in het vooruitzicht kan dit geweld escaleren tenzij de regering snel stappen zet zodat de veiligheidstroepen zich aan de wet houden en hun taken onpartijdig uitvoeren.’

Tegenstellingen aangescherpt

In een poging steun van de kiezers te krijgen, hebben politici etnische en religieuze tegenstellingen benadrukt waardoor het geweld tussen bevolkingsgroepen is opgelaaid. In vijf van de negen staten werden gewapenden aanvallen uitgevoerd. In antwoord hierop richtte de regering veiligheidscommandoposten op om de operaties van de diverse wetshandhaver te coördineren.

Veiligheidstroepen medeplichtig aan doden burgers

In Amhara liepen de spanningen hoog op nadat de Qimant, een minderheidsgroep, in 2017 stemde voor een autonoom administratief bestuur. De Liyu-politie, de militie van het lokale bestuur en twee Amhara-burgerwachtgroepen bundelden hun krachten en vielen leden aan van de Qimant-gemeenschap in januari 2019 en in september-oktober 2019. Daarbij kwamen ten minste 100 mensen om het leven en honderden raakten ontheemd. Huizen van de Qimant en andere eigendommen werden vernietigd. Op 10 en 11 januari 2019 vielen veiligheidstroepen en burgerwachten een Qimant-nederzetting in Metema aan en staken huizen in brand. Achtenvijftig mensen werden gedood.

Levend verbrand

Bij een aanval op 29 september 2019 vielen 43 doden en raakten twaalf mensen gewond. Ten minste een familie is levend verbrand in hun huis, vertelde een getuige. ‘Op slechts 100 meter van mijn huis staken de jongerentroepen het huis in brand van Endihnew Nega, zijn moeder, zijn zus en haar baby,’ zegt Tsedal Abate.

Buitengerechtelijke executies

Amnesty heeft de buitengerechtelijke executie vastgelegd van ten minste 39 mensen in Oromia. In Finchawa, Dugda Dawa, reden twee vrachtwagens met soldaten op 28 december 2018 de stad in. Daar schoten de militairen een uur lang willekeurig op mensen. Dertien mensen kwamen om het leven. Getuigen vertelden Amnesty dat de aanval een vergelding was voor de steniging van een soldaat drie weken eerder.

Willekeurige arrestaties

Zeker 10.000 mensen, onder wie hele families, werden in 2019 willekeurig vastgezet als onderdeel van het harde optreden van de regering tegen gewapende aanvallen en geweld tussen gemeenschappen in de regio Oromia. Ze werden beschuldigd, maar nooit aangeklaagd, van het ‘ondersteunen en delen van informatie’ met leden van een gewapende groep die zichzelf het Oromo Liberation Army (OLA) noemt, een afsplitsing van de militaire vleugel van het Oromo Liberation Front (OLF).

Gedwongen huisuitzettingen en het platbranden van woningen

Sinds maart 2019 hebben veiligheidsagenten ten minste 60 gezinnen met geweld hun huis uitgezet door hun woningen in as te leggen, vaak terwijl de gezinnen nog binnen waren. Amnesty bevestigt ook dat nog eens 300 gezinnen onder dwang werden overgeplaatst van hun boerderijen naar buitenwijken.

Amnesty’s oproep

‘Het is tragisch dat het geweld tussen de gemeenschappen en het onwettige geweld door veiligheidstroepen tegen gewone mensen niet werd voorkomen. Maatregelen om de wet te handhaven mogen mensen nooit schaden of hen hun levensonderhoud ontnemen waardoor ze in armoede terechtkomen. De autoriteiten moeten garanderen dat iedereen die moest vluchten onmiddellijk en veilig naar huis kan terugkeren,’ zegt Deprose Muchena. ‘De autoriteiten moeten ook erkennen dat het legitiem is als mensen verschillende politieke opvattingen hebben. Iedereen heeft het recht om te kiezen wie hij steunt. De autoriteiten moeten het recht op vrije meningsuiting garanderen en beschermen. En zij moeten een einde maken aan het doden en criminaliseren van mensen vanwege hun politieke keuzes.