Verkiezingen onder hoogspanning
Turkije staat in brand. Het opgelaaide conflict tussen de PKK en de Turkse staat eist bijna dagelijks doden. De bloedige aanslag op een vredesdemonstratie door twee Turkse IS-terroristen in Ankara kostte aan meer dan 100 mensen het leven, en raakte de linkse oppositie in het hart. De persvrijheid wordt de nek omgedraaid. De opvang van ruim twee miljoen Syrische vluchtelingen drukt op de begroting en de samenleving – en de komende maanden worden nog eens honderdduizenden verwacht. De spanningen, kortom, lopen op. Tegen deze achtergrond gaan kiezers zondag voor de tweede keer in een half jaar naar de stembus.
Door: Marjanne de Haan, Turkije-coördinator, Amnesty International Nederland
De uitslag van de verkiezingen van 7 juni jl. was historisch: de almacht van de regeringspartij AKP leek gebroken toen de links-liberale, in de Koerdische politieke beweging gewortelde partij HDP de kiesdrempel van 10% beslechtte en de AKP haar meerderheid verloor. Maar coalitiebesprekingen leidden tot niets. Geen wonder, de vijandelijke sfeer tussen de partijen maakte samenwerking eigenlijk bij voorbaat al onmogelijk, en ongewenst. Inzet van de AKP is nu alsnog een parlementaire meerderheid veilig te stellen, maar volgens de peilingen verandert er niet zoveel aan de uitslag. En dan? Niemand die het weet.
Ondertussen is de mensenrechtensituatie in Turkije de afgelopen maanden beduidend verslechterd, mede onder invloed van een autoritaire president die geen kritiek duldt en het bestrijden van terrorisme in zeer brede zin tot prioriteit heeft verheven. De druk op de vrijheid van meningsuiting neemt toe, in een nauwelijks bij te houden tempo. Alleen al in de afgelopen week gingen kritische tv-zenders op zwart na een inval bij en de facto overname van eigenaar Koza Ipek-groep – een aan aartsvijand van de AKP Gülenbeweging gelieerde mediagroep. Daar bleef het niet bij: gisterochtend verschenen Ipek-kranten Bugün en Millet met Erdoğan op de cover. Van anti- tot pro-AKP in een nacht. Vorige week werd mensenrechtenadvocaat Tahir Elçi aangeklaagd wegens een, voor velen gevoelige, uitspraak over de PKK die binnen de vrijheid van meningsuiting valt. Strafeis: zeven jaar en zes maanden.
Sowieso liggen Koerdische politici, journalisten en activisten extra onder vuur. Afgezien van gerechtelijke intimidatie – tientallen zaken wegens ‘belediging van de president’ en ‘propaganda voor een terroristische organisatie’ – associëren AKP-kopstukken in hun retoriek de HDP expliciet met de PKK. Het is olie op het vuur van nationalisten die in september in het hele land partijkantoren en Koerdische organisaties en bedrijven aanvielen. Volgens getuigen en slachtoffers deed de politie in veel gevallen weinig om hun veiligheid te garanderen. Na de aanslag in Ankara volgde een publicatieverbod en werd de toegang tot Twitter belemmerd.
Het zijn maar een paar voorbeelden, en dan blijven de noodtoestand, het gewapend conflict en de burgerslachtoffers in Cizre en andere steden in het Zuidoosten nog buiten beschouwing. Of het lakse optreden van de veiligheidsdiensten tegen IS-cellen in Turkije. Onkunde, of zit er meer achter? De geruchtenmachine over de ‘diepe staat’ anno 2015 draait op volle toeren.
De situatie is uiterst zorgelijk. En tegelijkertijd verhoudt Europa zich, vanwege de regionale chaos en vluchtelingenproblematiek, tot Turkije op een manier die weinig ruimte laat voor kritiek – voor zover de Turkse regering zich daar al iets van aantrekt. Het feit dat het naar verluidt zeer kritische voortgangsrapport van de Europese Commissie is uitgesteld tot na de verkiezingen, is een teken aan de wand. Turkije en Europa moeten niettemin beter samenwerken, zoveel is duidelijk. Maar het Europese aandringen op daadkrachtiger Turks ‘migratiemanagement’ kan kwalijke gevolgen hebben voor de rechten van vluchtelingen.
Zondag gaat een diep verdeeld land naar de stembus. Maar ondanks de grote verschillen in inzicht, verlangen de meeste Turken, Koerden, nationalisten, socialisten, seculieren, vrome moslims, alevieten, mannen en vrouwen van Turkije naar vrede, naar veiligheid. Naar leiders die hen – de verkiezingsuitslag – serieus nemen en over hun eigen schaduw heenstappen. Laten we hopen dat het hen – tegen beter weten in? – dit keer gegund is.
