Vergaande surveillance van Google en Facebook vormt een groot gevaar voor mensenrechten

De vergaande controle door Facebook en Google over miljarden mensen vormt een fundamentele bedreiging voor de mensenrechten, waarschuwt Amnesty International in een nieuw rapport. Het businessmodel van de twee techreuzen moet radicaal veranderen.

Het rapport Surveillance Giants legt uit hoe het op surveillance gebaseerde bedrijfsmodel van techreuzen Facebook en Google onverenigbaar is met het recht op privacy. Het vormt ook een systematische bedreiging voor een reeks andere rechten, waaronder het recht op vrije meningsuiting, op vrijheid van gedachte, op gelijkheid en het recht om niet gediscrimineerd te worden.

Macht van Facebook en Google

‘Google en Facebook domineren ons moderne leven. De bedrijven vergaren ongeëvenaarde macht over de digitale wereld door persoonlijke informatie van miljarden mensen te verzamelen en er geld mee te verdienen. Hun controle over ons digitale leven schaadt verschillende mensenrechten,’ zegt Kumi Naidoo, secretaris-generaal van Amnesty International. Om de belangrijke menselijke waarden – waardigheid, autonomie en privacy – te beschermen, moet de manier waarop deze techreuzen werken radicaal worden herzien.’

De verschillende platforms die Google en Facebook bezitten – waaronder Facebook, Instagram, Google Search, YouTube en WhatsApp – vergemakkelijken de manier waarop mensen informatie zoeken en delen, discussiëren en deelnemen aan de samenleving. Google’s Android ondersteunt ook de meeste smartphones ter wereld.

Gebruikers betalen met persoonlijke gegevens

‘De twee bedrijven mogen niet dicteren hoe we online leven. Deze bedrijven hebben gekozen voor een surveillance-bedrijfsmodel dat van invloed is op de privacy, de vrijheid van meningsuiting en andere mensenrechten. De technologie achter internet is niet onverenigbaar met deze rechten, maar het bedrijfsmodel dat Facebook en Google hebben gekozen is dat wel,’ zegt Kumi Naidoo.

De techreuzen bieden hun diensten aan miljarden mensen aan zonder de gebruikers een vergoeding te vragen. In plaats daarvan betalen mensen voor die diensten met hun persoonlijke gegevens. Zij worden constant gevolgd op het web en in de fysieke wereld, bijvoorbeeld via het Internet of Things waarmee je bijvoorbeeld van afstand de thermostaat hoger kunt zetten.

Rechten worden misbruikt

Het op ongekende schaal ontfutselen en analyseren van persoonlijke informatie is onverenigbaar met het recht op privacy. Daaronder vallen ook het recht dat er geen inbreuk wordt gemaakt op ons privéleven, het recht om informatie over onszelf te beheren en het recht op een ruimte waarin we onze identiteit vrijelijk kunnen uitdrukken.

Krachtig wapen in verkeerde handen

‘We hebben gezien dat het enorme bouwwerk voor het verspreiden van reclame-uitingen van Google en Facebook een krachtig wapen in verkeerde handen is. Niet alleen kan het worden misbruikt voor politieke doeleinden, met mogelijk rampzalige gevolgen voor de samenleving. Het maakt ook allerlei nieuwe vormen van uitbuiting mogelijk, bijvoorbeeld door zich te richten op kwetsbare mensen die worstelen met ziekte, geestelijke gezondheid of verslaving. Omdat deze advertenties op individuen zijn afgestemd, onttrekken ze zich aan nauwkeurig publiek toezicht,’ zegt Kumi Naidoo.

Een nieuw internet

Overheden moeten dringend actie ondernemen om het op controle gebaseerde bedrijfsmodel te herzien. Als eerste stap moeten regeringen wetten vaststellen om ervoor te zorgen dat bedrijven zoals Google en Facebook de toegang tot hun diensten niet afhankelijk maken van het geven van “toestemming” voor het verzamelen, verwerken of delen van hun persoonlijke gegevens voor marketing- of reclamedoeleinden. Daarnaast hebben bedrijven als Google en Facebook ook een zelfstandige verantwoordelijkheid om de mensenrechten te respecteren.